Finanse ZUS nigdy wcześniej nie były w tak dobrej kondycji jak teraz!

Finanse ZUS w 2023 roku były w bardzo dobrej kondycji. Wpływy ze składek i ich pochodnych pozwoliły pokryć wydatki na świadczenia w 83,6 proc. To drugi najlepszy wynik od 1999 roku! 

• Przychody ZUS w 2023 roku zauważalnie wzrosły. Jest to głównie zasługa silnego rynku pracy, szybkiego wzrostu płac nominalnych oraz imigracji. 
• Oprócz przychodów znacznie wzrosły również wydatki. Przeciętna emerytura wypłacana w Polsce w 2023 roku była aż o 17,3 proc. wyższa rok do roku. 
• Finanse ZUS są historycznie w bardzo dobrej kondycji. Jedynie w 2022 roku wpływy ze składek i ich pochodnych pozwoliły pokryć większą część wydatków.

Liczba ubezpieczonych w ZUS na rekordowo wysokich poziomach

Od strony przychodowej finanse ZUS* zależą przede wszystkim od liczby osób płacących składki na ubezpieczenia społeczne oraz płac nominalnych, od których się je płaci. Na obu płaszczyznach rok 2023 roku z perspektywy wspomnianej instytucji wypadł relatywnie dobrze. Mimo tego, że sytuacja gospodarcza w Polsce, mówiąc mocno eufemistycznie, nie należała do najlepszych, rynek pracy pozostał silny, jak nigdy. Co więcej, według danych GUS stopa bezrobocia rejestrowanego nie tylko nie wzrosła, a jeszcze spadła — z 5,5 proc. w styczniu do 5,1 proc. w grudniu 2023 roku. 

Zobacz także: System emerytalny w Polsce to chaos. Ta stajnia Augiasza wymaga posprzątania

Dzięki temu mimo dosyć szybkiego starzenia się naszego społeczeństwa liczba osób ubezpieczonych w ZUS spadła jedynie nieznacznie. Na koniec 2023 roku wyniosła ona ponad 16,2 mld ludzi i była o jedynie 10,5 tys. osób niższa niż rok wcześniej. Przy czym, jak widać na zamieszczonym poniżej wykresie, w praktyce oznacza to, że liczba osób ubezpieczonych w ZUS utrzymała się na historycznie wysokim poziomie. Co więcej, wysoce wątpliwe jest, że kiedykolwiek w przyszłości będzie ona zdecydowanie większa niż teraz. 

Przyszłość maluje się w czarnych barwach

Zmiany demograficzne w Polsce są bardziej negatywne niż w zdecydowanej większości gospodarek na świecie. W 2021 roku populacja osób w wieku produkcyjnym w naszym kraju skurczyła się o 1,04 proc. Ludność w wieku produkcyjnym szybciej spadła jedynie w 16 krajach. Co więcej, według prognoz GUS do 2060 roku populacja osób w wieku produkcyjnym spadnie wobec 2022 roku o 23 proc., czyli aż o 5,1 mln osób. Oznacza to, że o ile nie dojdzie do znaczących i dobrze przemyślanych reform, przez najbliższe dekady będzie towarzyszyć nam ciągły spadek liczby osób ubezpieczonych w ZUS.

Zobacz także: Tak kurczy się Łódź. 35 lat demograficznego upadku włókienniczej potęgi

Liczba ubezpieczonych cudzoziemców rośnie lawinowo

Przy czym na analizowanej płaszczyźnie sytuacja wyglądałaby jeszcze gorzej, gdyby nie pracujący imigranci, których liczba w ciągu ostatniej dekady zauważalnie wzrosła. Jak widać na zamieszczonym poniżej wykresie, jeszcze pod koniec 2013 roku liczba cudzoziemców zarejestrowanych w ZUS nie przekraczała nawet 100 tys. W grudniu 2023 roku zaś we wspomnianej instytucji zarejestrowanych ich było już ponad 1,1 mln. Łącznie imigranci stanowili 6,9 proc. ubezpieczonych w ZUS. 

Co do zasady cudzoziemcy pracujący w Polsce przybyli do nas za dwóch wschodnich granic. Największą grupę obcokrajowców ubezpieczonych w ZUS stanowili Ukraińcy. W grudniu 2023 roku liczba Ukraińców zarejestrowanych w ZUS wyniosła aż 759,4 tys., tj. 67,3 proc. wszystkich imigrantów ubezpieczonych we wspomnianym urzędzie. Znacznie mniejszą, ale nadal relatywnie dużą grupą imigrantów pracujących w Polsce i ubezpieczonych w ZUS byli Białorusini. Ich liczba w zeszłym roku wyniosła 129,4 tys., co stanowiło 11,5 proc. wszystkich obcokrajowców ubezpieczonych w ZUS.  

Zobacz także: Dofinansowanie z ZUS. Instytucja oferuje bezwrotne dofinansowanie BHP do 299 tys. zł!

Przychody ze składek na ubezpieczenia przekroczyły 300 mld zł

Jeżeli zaś chodzi o dynamikę wynagrodzeń, to ta również z perspektywy finansów ZUS przedstawiała się stosunkowo korzystnie. Przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w Polsce (wskaźnik ten obejmuje również mikroformy) w ujęciu średniorocznym w 2023 roku wyniosło 7155,48 zł brutto. W praktyce oznacza to wzrost o 12,5 proc. rok do roku. To właśnie głównie za sprawą tego relatywnie szybkiego wzrostu, ale również i silnego rynku pracy oraz imigracji przychody ze składek na ubezpieczenia społeczne wyniosły w 2023 roku 302,8 mld zł wobec 263,7 mld zł rok wcześniej (wzrost 14,9 proc. rok do roku).

Finanse ZUS w dobrej kondycji, ale mogłyby być w jeszcze lepszej

Z danych zaprezentowanych na zamieszczonym poniżej wykresie wynika, że w 2023 roku składki wraz z ich pochodnymi pozwoliły pokryć 83,6 proc. wydatków ZUS. Warto zaznaczyć, że wskaźnik ten od momentu utworzenia Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w 1999 roku, wyższy był jedynie w 2022 roku, kiedy to osiągnął on 85 proc. Dotacja z budżetu państwa wyniosła zaś 51,7 mld złotych, co stanowiło „tylko” 14,1 proc. łącznych przychodów ZUS. Ponownie 2022 roku okazał się pod tym względem lepszy, ale również jedynie nieznacznie. Wówczas rządowe środki stanowiły 12,4 proc. przychodów ZUS. 

Zobacz także: ZUS nie zbankrutuje, czego niestety nie można powiedzieć o przyszłych emerytach

Przy czym finanse ZUS pobiłyby ten historyczny rekord, gdyby nie silny wzrost wydatków. Jak widać na zamieszczonej poniżej tabelce, przeciętna emerytura wypłacana w Polsce w 2023 roku wyniosła 3389,51 zł, czyli była wyższa rok do roku o 17,3 proc. Z kolei średnia renta rodzina wzrosła o odpowiednio 15,7 proc. (2952,78 zł), a ta z tytułu niezdolności do pracy o 16,3 proc. (2574,93 zł). Co więcej, w 2023 roku miesięcznie, przeciętnie wypłacano o 75,1 tys. świadczeń emerytalno-rentowych więcej niż rok wcześniej. W wyniku tych zmian, wydatki na emerytury i renty, które stanowią największą część kosztów ZUS, w zeszłym roku wyniosły 319,5 mld złotych. To o 18,7 proc. więcej niż w 2022 roku. 

*Technicznie rzez biorąc, należałoby pisać o finansach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w którym gromadzone są przychody ze składek na ubezpieczenia społeczne oraz wypłacane świadczenia. Jednakże ze względu na to, że za jego obsługę odpowiada ZUS, zdecydowałem się nieco kwestię uprościć i pisać w taki sposób, jakby ZUS i FUS stanowiły jedną instytucję.