Czy wiesz, iż stawki biegłych sądowych w 2024 i 2025 roku zmieniły zasady gry dla ekspertów współpracujących z sądami?
Wprowadzenie: biegły sądowy to osoba powoływana przez sąd, która dostarcza ekspertyzy w postępowaniach cywilnych i karnych. Jego opinia często przesądza o dowodach i przebiegu sprawy, dlatego wynagrodzenie biegłego sądowego ma znaczenie zarówno dla sądów, jak i dla samych ekspertów.
Podstawa obliczeń: wynagrodzenia biegłych opierają się na kwocie bazowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe ustalonej w ustawie budżetowej oraz na procentowych przelicznikach z rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości.
Zmiany legislacyjne: rozporządzenia z 17 kwietnia 2024 r. (Dz. U. poz. 615 dla spraw karnych i poz. 627 dla spraw cywilnych) zaktualizowały stawki godzinowe i taryfy zryczałtowane po długim okresie stagnacji.
Kwota bazowa ma realny wpływ na zarobki: w 2024 r. wynosiła 1 789,42 zł, a w 2025 r. ustalono ją na 1 878,89 zł (ustawa budżetowa na 2025 r., Dz. U. 2025 poz. 63). To bezpośrednio przekłada się na to, ile płaci sąd biegłemu oraz ile można zarobić jako biegły sądowy.
W dalszych sekcjach omówimy: ile zarabia biegły sądowy w praktyce, aktualne stawki i rozporządzenia, składniki wynagrodzenia, czynniki wpływające na zarobki, praktyczny kalkulator i przykłady oraz problemy związane z wynagrodzeniem biegłych.
Najważniejsze informacje
- Ile zarabia biegły sądowy zależy od kwoty bazowej i przeliczników zawartych w rozporządzeniach.
- Nowe rozporządzenia z 17 kwietnia 2024 r. zaktualizowały stawki po latach bez zmian.
- Kwota bazowa w 2024 r. to 1 789,42 zł; w 2025 r. to 1 878,89 zł — to wpływa na wynagrodzenie biegłego sądowego.
- Zarobki biegłego sądowego zależą też od formy wynagrodzenia: stawka godzinowa, taryfy zryczałtowane i dodatki.
- W kolejnych częściach znajdziesz konkretne stawki, kalkulator i praktyczne przykłady pokazujące, ile można zarobić jako biegły sądowy.
Ile zarabia biegły sądowy
Po zmianach z 17 kwietnia 2024 r. stawka podstawowa za każdą rozpoczętą godzinę pracy wynosi od 1,67% do 2,36% kwoty bazowej. To główny wyznacznik, gdy analizujemy ile zarabia biegły sądowy przy pracy godzina po godzinie.
Przykładowe obliczenia z lat 2024–2025 pokazują realne widełki. Przy kwocie bazowej 1 789,42 zł stawki wynoszą około 29,88 zł/godz. do 42,23 zł/godz. Dla kwoty bazowej 1 878,89 zł (2025) analogiczne procenty dają wyższe wartości.
Biegli z tytułami naukowymi mają oddzielne przeliczniki. Profesor otrzymuje 5,13% kwoty bazowej, co w 2024 r. dawało około 91,80 zł/h. Doktor habilitowany to 4,02% (ok. 71,93 zł/h), doktor 3,33% (ok. 59,59 zł/h). Te stawki decydują o tym, jakie są zarobki biegłego sądowego w praktyce.
W przypadkach skomplikowanych rozporządzenia dopuszczają podwyższenie stawki choćby o 50%. Taka możliwość wpływa znacząco na to, ile płaci sąd biegłemu przy analizie trudnych spraw.
Alternatywą dla stawki godzinowej są taryfy zryczałtowane. Wybór sposobu rozliczenia determinuje ostateczną kwotę za opinię. W efekcie pytanie jaka stawka za opinię biegłego przyniesie wyższe wynagrodzenie zależy od rodzaju sprawy i przyjętego trybu rozliczeń.
Podsumowując, zarobki biegłego sądowego zależą od kwoty bazowej, procentowego przelicznika, tytułu naukowego i stopnia skomplikowania zlecenia. Różnice między stawką godzinową a taryfą zryczałtowaną często decydują o finalnej sumie.
Aktualne stawki i rozporządzenia wpływające na zarobki biegłych
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 17 kwietnia 2024 r. zmieniło zasady ustalania wynagrodzeń ekspertów. Nowe akty opublikowano 23–24 kwietnia 2024 r. i obejmują zarówno postępowanie karne, jak i cywilne.
W wykazie aktów prawnych znajduje się rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie określenia stawek wynagrodzenia biegłych, taryf zryczałtowanych oraz sposobu dokumentowania wydatków niezbędnych dla wydania opinii w postępowaniu karnym (Dz.U. 2024 poz. 615). Analogiczne rozporządzenie dla postępowania cywilnego opublikowano jako Dz.U. 2024 poz. 627.
Przepisy proceduralne wskazują metodę obliczeń. Art. 618f §3 Kodeksu postępowania karnego oraz art. 89 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych określają, czy zastosować stawkę godzinową biegłego sądowego, czy taryfę zryczałtowaną. Podstawą jest ułamek kwoty bazowej.
W 2024 r. procentowe przeliczniki wzrosły z poziomów z 2013 i 2017 r. Nowy zakres to około 1,67%–2,36% kwoty bazowej. To podniosło stawki godzinowe o blisko 30% względem projektów z 2023 r.
Kwota bazowa ma bezpośredni wpływ na wynagrodzenie za ekspertyzy sądowe. W projekcie budżetowym na 2024 r. kwota bazowa wynosiła 1 789,42 zł. Na 2025 r. ustawowo przyjęto 1 878,89 zł (Dz. U. 2025 poz. 63). Każda zmiana tej kwoty podnosi lub obniża poziom stawek.
Rozporządzenia regulują także taryfy zryczałtowane i zasady dokumentowania wydatków koniecznych do sporządzenia opinii. Koszty do zwrotu obejmują badania, materiały i dojazdy, jeżeli są udokumentowane.
| Rozporządzenie dla postępowania karnego | 2024 poz. 615 | Stawki godzinowe, taryfy zryczałtowane, dokumentowanie wydatków | Ustala nowe procentowe przeliczniki; podwyżka stawek |
| Rozporządzenie dla postępowania cywilnego | 2024 poz. 627 | Analogiczne zasady jak w postępowaniu karnym | Standaryzuje wynagrodzenie za ekspertyzy sądowe w sprawach cywilnych |
| Kodeks postępowania karnego | – | Art. 618f §3: sposób obliczania wynagrodzeń | Wskazuje zastosowanie stawki godzinowej biegłego sądowego lub taryfy |
| Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych | – | Art. 89 ust. 3: obliczenia wynagrodzeń | Definiuje podstawę prawną dla taryf zryczałtowanych |
Praktyczne skutki zmian odczuwają biegli i strony postępowań. Wyższa kwota bazowa i nowe przeliczniki wpływają na realne stawki godzinowe oraz na końcowe wynagrodzenie za ekspertyzy sądowe.
Składniki wynagrodzenia: stawka godzinowa, taryfy zryczałtowane i dodatki
W praktyce składniki wynagrodzenia biegłego obejmują kilka jasno określonych elementów. Podstawą bywa stawka za każdą rozpoczętą godzinę pracy, liczona jako procent kwoty bazowej.
Standardowe przedziały procentowe wynoszą od 1,67% do 2,36% kwoty bazowej. Przy posiadaniu tytułu naukowego stawki rosną: profesor 5,13%, doktor habilitowany 4,02%, doktor 3,33%.
Taryfy zryczałtowane stosowane są tam, gdzie rozporządzenie przewiduje stałe kwoty zamiast rozliczenia godzinowego. Taryfy zryczałtowane dotyczą często konkretnych specjalizacji i prostszych czynności administracyjnych.
Do podstawowego wynagrodzenia dochodzą dodatki dla biegłych oraz zwroty wydatków niezbędnych do sporządzenia opinii. Dodatki dla biegłych można przyznać za skomplikowany charakter sprawy lub konieczność pracy w nietypowych warunkach.
Mechanizm podwyższeń pozwala na zwiększenie stawki do 50% przy szczególnie złożonym problemie. Taka korekta może znacząco zmienić, jaka stawka za opinię biegłego ostatecznie zostanie wypłacona.
Rozporządzenia wymagają dokumentowania kosztów: protokoły, faktury i rachunki muszą potwierdzać poniesione wydatki. Dzięki temu zwroty są przejrzyste i łatwe do rozliczenia.
W ocenie realnej wartości wynagrodzeń istotna jest relacja do minimalnej płacy. Przy niższych procentach i niezmienionej kwocie bazowej stawka godzinowa biegłego sądowego mogła być porównywalna z minimalną stawką godzinową.
| Stawka godzinowa obliczana procentowo | 1,67% – 2,36% kwoty bazowej | Standardowe opinie wymagające analizy dokumentów |
| Stawki dla tytułów naukowych | Profesor 5,13%, Dr hab. 4,02%, Dr 3,33% | Opinia ekspercka w trudnych sprawach naukowych |
| Taryfy zryczałtowane | Stałe kwoty określone dla kategorii czynności | Proste ekspertyzy, czynności administracyjne |
| Dodatki i podwyższenia | Do 50% przy złożoności sprawy | Sprawy wielowątkowe, pilne lub wymagające badań terenowych |
| Zwroty wydatków | Faktury, rachunki, protokoły | Koszty badań, dojazdów, badań laboratoryjnych |
| Relacja do minimalnej płacy | Możliwa zbieżność przy niskich procentach | Analiza realnej wartości stawki godzinowej biegłego sądowego |
Czynniki wpływające na zarobki biegłego sądowego
Formalne determinanty wynagrodzenia opierają się na przelicznikach procentowych i kwocie bazowej ustalanej w ustawie budżetowej. W praktyce procenty od kwoty podstawowej różnią się w zależności od tytułu naukowego, co wpływa na to, ile zarabia biegły sądowy.
Stopień naukowy i doświadczenie biegłego przekładają się na wyższe stawki godzinowe. Profesorowie, doktorzy habilitowani i doktorzy otrzymują różne procenty, które zwiększają stawkę za godzinę pracy.
Charakter sprawy i nakład pracy mają duże znaczenie. Złożoność problemu, konieczność badań terenowych lub ekspertyz laboratoryjnych oraz liczba godzin pracy wpływają na to, ile zarabia biegły sądowy.
Specjalizacja biegłego warunkuje stosowanie odrębnych taryf zryczałtowanych. Rzeczoznawcy majątkowi, biegli medyczni i inżynieryjni mogą mieć różne stawki mimo tej samej podstawy prawnej.
Rodzaj postępowania wpływa jedynie pośrednio. Postępowania karne i cywilne rozliczane są na podobnych zasadach, ale praktyczne zasady rozliczeń zależą od dziedziny specjalizacji biegłego.
Waloryzacja kwoty bazowej i presja inflacyjna kształtują długoterminową wartość wynagrodzeń. Brak aktualizacji kwoty bazowej powoduje spadek realnej siły nabywczej i zmienia odpowiedź na pytanie, ile zarabia biegły sądowy.
Postulaty środowisk zawodowych, na przykład Polska Federacja Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych, dotyczą podwyższenia procentów lub waloryzacji kwoty bazowej. Takie działania wynikają z obserwowanej pauperyzacji wynagrodzeń i malejącego zainteresowania wpisem na listę biegłych.
Systemowe uwarunkowania, takie jak rozporządzenia dotyczące taryf zryczałtowanych, regulują minimalne i maksymalne wartości. Te przepisy razem z doświadczeniem biegłego i specjalizacją biegłego decydują o ostatecznym wynagrodzeniu.
Podsumowanie czynników warto rozbić na elementy: formalne kalkulatory, merytoryczny nakład pracy, status naukowy, rodzaj sprawy, waloryzacja i postulaty środowiskowe. Każdy z tych elementów odpowiada za część zmienności w pytaniu ile zarabia biegły sądowy.
Jak obliczyć wynagrodzenie biegłego: praktyczny kalkulator i przykłady
Podstawowy wzór jest prosty: wynagrodzenie = liczba rozpoczętych godzin pracy × stawka godzinowa. Stawka godzinowa biegłego sądowego wyliczana bywa jako procent od kwoty bazowej określonej ustawowo. To pozwala gwałtownie sprawdzić, ile kosztuje usługa biegłego sądowego w konkretnej sprawie.
Przykłady ułatwiają zrozumienie. Przy kwocie bazowej 1 789,42 zł i stawce 1,67% stawka ≈ 29,88 zł/h. Dla 10 rozpoczętych godzin wynagrodzenie ≈ 298,80 zł, bez kosztów dodatkowych ani VAT.
Inny wariant: stawka 2,36% przy tej samej kwocie bazowej daje ≈ 42,23 zł/h. Przy 20 godzinach wynagrodzenie ≈ 844,60 zł. To wyraźnie pokazuje, jak procent stawki wpływa na wynagrodzenie za ekspertyzy sądowe.
Biegły z tytułem profesora może otrzymać wyższą stawkę, np. 5,13%. Przy kwocie 1 789,42 zł stawka ≈ 91,80 zł/h. Pięć godzin pracy to wtedy około 459,00 zł.
W sprawach szczególnie złożonych przewidziana jest możliwość podwyższenia stawki do 50% (mnożnik 1,5). Przykładowo stawka 42,23 zł/h powiększona o 50% wynosi ≈ 63,34 zł/h.
Taryfy zryczałtowane obowiązują, gdy rozporządzenie wskazuje konkretną kwotę dla danej kategorii biegłego. W takim wypadku zamiast liczyć godziny stosujemy kwotę taryfy.
Sąd może dodatkowo zwrócić udokumentowane wydatki niezbędne do sporządzenia opinii. Do zwrotu kwalifikują się koszty badań, analiza laboratoryjna czy dojazd. Te pozycje doliczamy poza podstawowym wynagrodzeniem.
Praktyczny kalkulator wynagrodzenia biegłego sądowego powinien przyjmować: kwotę bazową, procent stawki, liczbę rozpoczętych godzin, ewentualne podwyższenie procentowe, taryfę zryczałtowaną i koszty dodatkowe. Wynik musi pokazywać wynagrodzenie brutto oraz wyszczególnione składniki kosztowe.
Warto mieć narzędzie online do szybkich symulacji. Pozwala to sprawdzić, jak zmiana stawki wpływa na to, jak obliczyć wynagrodzenie biegłego i ile kosztuje usługa biegłego sądowego w praktyce.
| 1 | 1 789,42 | 1,67% | 29,88 | 10 | 298,80 |
| 2 | 1 789,42 | 2,36% | 42,23 | 20 | 844,60 |
| 3 (prof.) | 1 789,42 | 5,13% | 91,80 | 5 | 459,00 |
| 2 z podwyżką 50% | 1 789,42 | 2,36% ×1,5 | 63,34 | 20 | 1 266,80 |
Stosując powyższe kroki można praktycznie obliczyć wynagrodzenie za ekspertyzy sądowe. Kalkulator usprawni proces wyliczeń i pozwoli z wyprzedzeniem oszacować, ile kosztuje usługa biegłego sądowego dla danej sprawy.
Problemy praktyczne i dyskusje o wysokości wynagrodzeń
Środowiska zawodowe, w tym Polska Federacja Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych, wielokrotnie zgłaszały postulaty biegłych sądowych do władz państwowych. Pismo z 10 stycznia 2024 r. dokumentuje argumenty dotyczące spadku realnej wartości wynagrodzeń. Te postulaty biegłych sądowych podnoszą problem adekwatności stawek do współczesnych kosztów życia.
Krytyka koncentruje się na długotrwałej stagnacji kwoty bazowej oraz niskich przelicznikach procentowych. W efekcie problemy wynagrodzeń biegłych stały się widoczne przy porównaniu ze wzrostem przeciętnego wynagrodzenia (III kw. 2023 ≈ 7 194,95 zł). To z kolei napędza dyskusje o stawkach biegłych i wpływa na zainteresowanie kandydatów do pełnienia funkcji biegłego.
Konsekwencje praktyczne obejmują ryzyko obniżenia jakości opinii i mniejszą liczbę ekspertów z doświadczeniem. Realne przykłady pokazują, iż najniższe stawki godzinowe bywały niższe od minimalnej stawki określonej rozporządzeniem, co wzmacnia postulaty biegłych sądowych o waloryzację kwoty bazowej lub podwyższenie procentowych przeliczników.
Działania legislacyjne z listopada 2023 r. proponowały podniesienie stawek do przedziału 1,67%–2,36%, co oznaczało ok. 30% wzrost. W praktyce zalecenia dla biegłych i sądów to dokumentowanie rzeczywistego nakładu pracy, stosowanie taryf zryczałtowanych tam, gdzie korzystne, oraz argumentowanie wniosków o podwyższenie stawki w sprawach złożonych. Takie kroki pomagają w debatowaniu, ile zarabia biegły sądowy i tworzą podstawę do trwałej poprawy systemu wynagradzania.
