„Każdy człowiek ma prawo do godnego życia”: Konferencja o sytuacji mieszkaniowej uchodźców z Ukrainy

We wtorek 26 marca b.r. z inicjatywy Leny i Władysława Grochowskich — laureatów prestiżowej nagrody Nansena i honorowych ambasadorów ONZ ds. Uchodźców w Polsce, w warszawskim hotelu Arche Poloneza, odbyła się konferencję dotyczącą sytuacji mieszkaniowej uchodźców z Ukrainy. Patronat nad tym wydarzeniem objęło Biuro Wysokiego Komisarza ds. Uchodźców (UNHCR) w Polsce oraz Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji (IOM). Wydarzenie zainaugurowało cykl spotkań pt. “Każdy człowiek ma prawo do godnego życia”, organizowany przez Fundację Leny Grochowskiej.

Pełnoskalowa wojna w Ukrainie trwa ponad twa lata, a my – jako państwo polskie- przez cały czas nie wypracowaliśmy długoterminowych rozwiązań zabezpieczających uchodźców przybywających do Polski. w tej chwili w naszym kraju przebywa ich 1 mln, a około 20 proc. mieszka w różnego rodzaju ośrodkach zakwaterowania zbiorowego. Wciąż obowiązują tymczasowe rozwiązania i procedury, które zostały opracowane i wdrożone zaraz po wybuchu wojny. Jednak musimy wziąć pod uwagę zmieniającą się rzeczywistość, potrzeby i możliwości.

— Uchodźców należy traktować jak gości, ponieważ znaleźli się w niezwykle trudnej od siebie niezależnej sytuacji życiowej. Szczególnie po ich przejściach wymagają specjalnej opieki i ciepłego przyjęcia. Powinniśmy się z nimi solidaryzować. W końcu to wszystko dzieje się “tu i teraz”, a my decydujemy czy i jak zareagujemy. Pamiętajmy też, iż niezwykle cenne jest to, co uchodźcy mogą wnieść dla nas. choćby w tym wielkim nieszczęściu może być wiele pozytywnych elementów. Przecież Polacy w swojej historii często też emigrowali i byli uchodźcami. Warto tu pamiętać jak byliśmy przyjmowani i co zrobiliśmy dla innych narodów. Czasy są tak niepewne, iż nikt nie może wykluczyć znalezienia się w przyszłości w podobnej sytuacji — mówi Władysław Grochowski, honorowy ambasador ONZ ds. Uchodźców w Polsce i prezes Grupy Arche.

W dyskusji również wzięli udział m.in.: dr hab. Maciej Duszczyk, wiceminister spraw wewnętrznych i administracji, Christine Goyer — Zastępca Przedstawiciela UNHCR w Polsce, Livia Styp-Rekowska, Szefowa Misji IOM w Polsce, Kasia Skopiec, Prezes Fundacji Humanosh im. Sławy i Izka Wołosiańskich oraz przedstawiciele uchodźców i organizacji pozarządowych w Polsce. Przedstawiciel rządu zapowiedział zmiany prawne, adekwatne do obecnej sytuacji i w najbliższym czasie zaprosił do szerokich konsultacji społecznych projektu nowej ustawy.

Podczas spotkania Wiceminister Spraw Wewnętrznych i Administracji Maciej Duszczyk zapowiedział, iż w najbliższy piątek do konsultacji społecznych zostanie przekazany projekt ustawy wprowadzający najważniejsze zmiany dotyczące przebywających w Polsce uchodźców z Ukrainy. Według zapowiedzi Pana Ministra Ukraińcy ze statusem UKR będą mieli możliwość ubiegania się o ochronę tymczasową w uproszczonej procedurze. Największe kontrowersje wzbudziła zapowiedź zawieszenia świadczeń pieniężnych z tytułu zapewnienia zakwaterowania i wyżywienia obywatelom Ukrainy uregulowanych w Art. 13. Specustawy.

Aneta Żochowska z Fundacji Leny Grochowskiej podkreśliła, iż Fundacja prowadzi 5 domów uchodźczych, w których mieszka w tej chwili 900 osób, a finansowaniu ze środków Wojewody podlega tylko jeden. Przez 2 lata, mimo starań Fundacji, nie udało się włączyć pozostałych domów do zasobów Wojewodów. Zatem proponowane rozwiązanie tylko w samej Fundacji pozbawi wsparcia około 300 osób — niepełnosprawnych, starszych, chorych, które mogłoby być kontynuowane, gdyby miejsca te były objęte umową z Wojewodą. Monika Korowajczyk-Sujkowska z IOM Polska zwróciła uwagę, iż w naszym kraju nie ma przepisów, regulacji ani definicji miejsca zakwaterowania zbiorowego, nie wspominając o uregulowaniu standardów mieszkaniowych, jakie takie miejsca powinny zapewniać.

“Każdy człowiek ma prawo do godnego życia”

— Niezbędne jest zaktualizowanie i dostosowanie ich do realiów, ale przede wszystkim stworzenie długoterminowego planu, zaprojektowanie rozwiązań na przyszłość. Zwłaszcza, iż wiemy już, z dużym prawdopodobieństwem, z czym przyjdzie nam się mierzyć. Od dwóch lat ciężar działań spoczywa na organizacjach pozarządowych, ale wciąż nie mają one systemowego wsparcia, a wsparcie darczyńców w większości już się skończyło. Jako fundacja prowadzimy 5 domów uchodźczych, w których mieszka w tej chwili 900 osób, a finansowaniu ze środków Wojewody podlega tylko jeden, którego przyszłość dzisiaj również stoi pod znakiem zapytania. Przez 2 lata, mimo naszych starań, nie udało nam się włączyć pozostałych do zasobów Wojewodów. Przyszłość miejsc krótkotrwałego pobytu, ośrodków zbiorowego zakwaterowania, wszelkich hosteli i ich finansowanie to najważniejszy aspekt dla około 200 tysięcy uchodźców, którzy w nich przebywają. Musimy pamiętać, iż to nie jest ich wybór. W zdecydowanej większości osoby te z różnych przyczyn – niepełnosprawność, starość, przewlekłe choroby, wielodzietne rodziny, młode mamy- nie mają gdzie pójść. W przypadku mieszkańców domów uchodźcy prowadzonych przez Fundację są to osoby ze wschodu Ukrainy, których domy i miasta często już nie istnieją. Te grupy wymagają i będą wymagali wsparcia- długofalowej, przemyślanej pomocy systemowej. Zasoby społeczeństwa obywatelskiego i NGSów są już na wyczerpaniu w tym zakresie. Nie umieścimy wszystkich w DPSach i damach samotnych matek. Równocześnie powinny być wdrożone skuteczne mechanizmy monitorowania osób, których wspieramy długofalowo. A tych, którzy mogą się usamodzielnić, jak najszybciej wspomóc w tym procesie — wyjaśnia organizatorka konferencji Aneta Żochowska, dyrektorka Fundacji Leny Grochowskiej.

Podkreśla ponadto, iż niezbędne jest szersze spojrzenie na wyzwania, przed którymi stoimy: W jaki sposób uchodźcy mają się angażować i włączać we wszystkie aspekty życia zawodowego i społecznego kiedy nie wiedzą np. czy status UKR — identyfikujący osoby przybyłe do Polski po wybuchu pełnoskalowej wojny, będzie przedłużony, czy też nie, a jeżeli tak to do kiedy? Jak długo ośrodek, w którym mieszkają będzie funkcjonował? Czy wsparcie będzie utrzymane i będą mieli dach nad głową? Wszyscy wokół, organizacje pozarządowe, dyrektorzy szkół, pracodawcy zatrudniający osoby ze statusem UKR, ale przede wszystkim sami uchodźcy żyją w niepewności, co utrudnia lub uniemożliwia pójście naprzód

Władysław Grochowski, jako honorowy ambasador ONZ ds. Uchodźców, zapowiada kontynuację działań na rzecz aktywnego włączania sektora prywatnego w rozwiązywanie problemów społecznych współczesnego świata. Fundacja Leny Grochowskiej i Grupa Arche podejmą się systemowego budowania mieszkań dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym i znajdujących się w kryzysie bezdomności, z niepełnosprawnościami, uchodźców, osób opuszczających więzienie. W ciągu czterech lat, do końca 2027 r. planowane jest wybudowanie lub wyremontowanie w pustostanach 500 tego rodzaju mieszkań. Również w tym okresie przygotowane zostaną miejsca pracy i zatrudnienie dla 1000 uchodźców i innych osób wykluczonych; w tym celu zrealizowane zostaną inwestycje o wartości 400 mln zł.

— Nowy wyścig zbrojeń nie rozwiązuje żadnego problemu ludzkości… więcej środków idzie na zabijanie niż leczenie, niszczenie infrastruktury i środowiska niż jej budowanie. Oswoiliśmy się już z tą okropną wojną, jakby to było coś normalnego, a sytuacja jest całkowicie wyjątkową. Oceniamy, szeroko komentujemy, potrafimy się bronić, uzasadniać, i szukać wymówek, dlaczego czegoś nie robimy. Takie ekstremalne sytuacje są swoistym egzaminem z człowieczeństwa. Na całym świecie toczy się walka dobra ze złem — tego nie unikniemy, ale mamy możliwość opowiedzenia się, po której ze stron chcemy stanąć. Dlatego dziś szczególnym zadaniem pewnych organizacji i ludzi jest, aby przypominać, motywować oraz działać. Nie interesuje nas żadna polityka tylko z jednej strony ludzkie cierpienie, a z drugiej czy i jak możemy im pomóc. W tym wszystkim bez optymizmu w ogóle już byśmy zginęli, a jesteśmy potrzebni innym i taka jest w tej chwili nasza rola — podsumowuje Władysław Grochowski, honorowy ambasador ONZ ds. Uchodźców w Polsce.

Lena i Władysław Grochowscy oraz prowadzona przez nich Fundacja Leny Grochowskiej w grudniu 2023 r. otrzymali Nagrodę Nansena, przyznawaną przez Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców. Międzynarodowe wyróżnienie zostało przyznane za wysiłek włożony w udzielanie schronienia i wspieranie uchodźców w Polsce oraz starania, aby zapewnić im zatrudnienie i bezpieczną przystań wtedy, gdy tego najbardziej potrzebują. w tej chwili fundacja prowadzi sieć pięciu Domów Uchodźcy, w których każdego dnia pomoc i schronienie uzyskuje blisko tysiąc osób. W ten zapewniła dotychczas ponad pół miliona bezpłatnych noclegów dla 15 tysięcy osób.