Mobbing w miejscu pracy to poważny problem, który dotyka coraz więcej pracowników i stanowi poważne wyzwanie dla pracodawców. Zjawisko to może prowadzić do poważnych konsekwencji zarówno dla ofiar, jak i dla całej organizacji. W niniejszym artykule omówimy dokładną definicję mobbingu, jego rodzaje, przykłady, przyczyny oraz prawa pracownika i obowiązki pracodawcy w kontekście zwalczania tego zjawiska. Dowiesz się, jak rozpoznać mobbing, jak udowodnić jego występowanie, a także, jakie odszkodowania mogą przysługiwać ofiarom. Wiedza ta jest niezbędna, aby skutecznie radzić sobie z problemem i chronić swoje prawa w miejscu pracy.
Mobbing w pracy – definicja i ogólne informacje
Mobbing definicja odnosi się do długotrwałych i uporczywych działań przeciwnych wobec pracownika, które mają na celu jego poniżanie, zastraszanie, wykluczanie lub naruszanie jego godności. Zjawisko to może występować zarówno w małych, jak i dużych przedsiębiorstwach, niezależnie od branży czy sektora gospodarki. Mobbing w pracy to nie tylko pojedyncze nieprzyjemne sytuacje, ale ciągłe działania, które mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, psychicznych oraz obniżenia jakości życia zawodowego i osobistego ofiary. Kluczowym aspektem jest tutaj długotrwałość i systematyczność działań, które odróżniają mobbing od zwykłej konfliktowej wymiany zdań czy sporadycznych nieporozumień.
Czym jest mobbing i jak go rozpoznać?
Podstawowa definicja mobbingu wskazuje, iż jest to systematyczne, długotrwałe nękanie, które ma na celu upokorzenie, wykluczenie czy zastraszenie pracownika. Rozpoznanie mobbingu wymaga zwrócenia uwagi na konkretne zachowania, które powtarzają się i mają negatywny wpływ na ofiarę. Do najczęstszych objawów mobbingu należą:
- systematyczne krytykowanie i poniżanie
- wykluczanie z grupy pracowniczej
- rozpowszechnianie plotek i fałszywych informacji
- stosowanie agresji werbalnej lub psychicznej
- nadzorowanie pracownika w sposób nadmierny i naruszający prywatność
Rozpoznanie mobbingu wymaga więc analizy zachowań zarówno ofiary, jak i świadków. Ważne jest, aby dokumentować wszelkie przypadki nękania, co może być pomocne w ewentualnym procesie udowadniania mobbingu przed sądem czy innymi instytucjami. Warto także pamiętać, iż nie każda nieprzyjemna sytuacja w pracy oznacza mobbing, dlatego istotne jest rozróżnienie między konfliktem a systematycznym prześladowaniem.
Rodzaje mobbingu – klasyfikacja i przykłady
Mobbing w pracy przyjmuje różne formy, które mogą się różnić w zależności od sytuacji, środowiska czy intencji sprawcy. Zrozumienie poszczególnych rodzajów mobbingu jest najważniejsze dla skutecznego rozpoznania i przeciwdziałania temu zjawisku. Poniżej przedstawiamy najczęstsze rodzaje mobbingu oraz przykłady, które pomagają lepiej zidentyfikować konkretne zachowania.
Psychiczny mobbing
Najczęściej spotykany rodzaj mobbingu, polegający na psychologicznym nękaniu i wywieraniu presji. Przykłady obejmują ciągłe krytykowanie, ignorowanie, wyśmiewanie, a także manipulacje mające na celu osłabienie poczucia własnej wartości ofiary. Psychiczny mobbing często prowadzi do depresji, lęków i innych problemów zdrowotnych.
Fizyczny mobbing
Rzadziej występująca forma, obejmująca agresję fizyczną lub naruszenie prywatności, np. popychanie, uderzanie, zagrożenia fizyczne czy niepokojące zachowania naruszające osobistą przestrzeń pracownika. Tego typu mobbing jest nie tylko szkodliwy, ale także nielegalny i wymaga natychmiastowej reakcji.
Verbalny mobbing
Przejawia się w formie uporczywego wyśmiewania, obrażania, wyzwisk czy poniżania na forum publicznym lub w obecności innych pracowników. Przykładami mogą być nieustanne krytykowanie wypowiedzi, wywoływanie kłótni, czy nieodpowiednie komentarze pod adresem ofiary.
Cybermobbing w miejscu pracy
Coraz częściej mobbing przenosi się do sfery cyfrowej, obejmując nękanie dzięki e-maili, komunikatorów czy mediów społecznościowych. Cyberprzemoc w pracy może przybrać formę wyśmiewania, szpiegowania czy rozsyłania niepochlebnych informacji o pracowniku.
| Psychiczny | Nękanie psychiczne, krytykowanie, manipulacje, wywoływanie stresu |
| Fizyczny | Agresja fizyczna, zagrożenia, naruszenie przestrzeni osobistej |
| Verbalny | Wyśmiewanie, obrażanie, poniżanie słowne |
| Cybermobbing | Nękanie dzięki narzędzi cyfrowych, mediów społecznościowych |
Przyczyny mobbingu – dlaczego dochodzi do tego zjawiska?
Przyczyny mobbingu w miejscu pracy są złożone i często wynikają z różnych czynników organizacyjnych, psychologicznych oraz społecznych. Zrozumienie, jakie czynniki mogą prowadzić do powstania tego negatywnego zjawiska, pozwala na skuteczniejsze przeciwdziałanie i tworzenie zdrowszego środowiska pracy. Poniżej omówimy najważniejsze przyczyny mobbingu, które często występują w różnych organizacjach.
Brak odpowiednich procedur i polityki antymobbingowej
Jedną z głównych przyczyn mobbingu jest niewystarczająca reakcja pracodawców na zgłoszenia nękania oraz brak jasnych procedur przeciwdziałania temu zjawisku. Firmy, które nie wyznaczają konkretnych zasad postępowania, tworzą środowisko, w którym mobbing może się rozwijać, a ofiary nie mają wsparcia ani możliwości zgłaszania problemów.
Stres i presja w miejscu pracy
Wysoki poziom stresu i presji na pracowników, związany z terminami, wynikami czy oczekiwaniami przełożonych, często sprzyja powstawaniu konfliktów i agresji. Taka atmosfera może prowadzić do mobbingu, szczególnie gdy pracownicy czują się bezsilni lub są wykorzystywani przez przełożonych.
Nieodpowiednie zarządzanie i kultura organizacyjna
W organizacjach, gdzie panuje kultura rywalizacji, brak szacunku czy nieprzestrzeganie zasad fair play, mobbing może się rozprzestrzeniać. Brak konsekwencji wobec sprawców mobbingu, niedocenianie roli pracownika czy brak otwartości na zgłoszenia to czynniki sprzyjające temu zjawisku.
Indywidualne cechy sprawców i ofiar
Czynniki psychologiczne, takie jak niskie poczucie własnej wartości, skłonność do dominacji czy brak empatii, mogą predysponować niektórych pracowników do mobbingu. Z kolei ofiary często charakteryzują się brakiem asertywności, niskim poczuciem własnej wartości lub obawą przed utratą pracy.
Prawo pracownika a mobbing – jakie masz prawa?
Prawo pracy w Polsce jasno określa zasady ochrony pracowników przed mobbingiem. Zgodnie z obowiązującymi regulacjami, pracownik ma prawo do bezpiecznego i zdrowego środowiska pracy, a pracodawca jest zobowiązany do zapobiegania mobbingowi oraz reagowania na zgłaszane przypadki. Warto znać swoje prawa i wiedzieć, jakie działania można podjąć w sytuacji, gdy jesteśmy ofiarą mobbingu.
Mobbing prawa pracownika – podstawowe prawa
Pracownik, który doświadcza mobbingu, ma prawo do zgłoszenia sytuacji przełożonemu, działowi HR lub innym odpowiednim instytucjom, takim jak Państwowa Inspekcja Pracy. W ramach ochrony prawnej możliwe jest także skorzystanie z pomocy prawnej, a w niektórych przypadkach choćby odszkodowania za mobbing. Pracodawca, mając obowiązek przeciwdziałania mobbingowi, musi podjąć odpowiednie działania, takie jak przeprowadzenie dochodzenia, szkolenia czy wprowadzenie polityki antymobbingowej.
Jak udowodnić mobbing – najważniejsze kroki
Udowodnienie mobbingu w miejscu pracy wymaga dokumentacji i zgromadzenia dowodów, które potwierdzą długotrwałe i systematyczne działania prześladowcze. Do najważniejszych metod należą:
- Prowadzenie dziennika zdarzeń – zapisywanie dat, godzin, świadków i charakteru incydentów
- Zbieranie dowodów pisemnych, takich jak e-maile, wiadomości czy notatki
- Świadectwa świadków, którzy mogą potwierdzić występowanie mobbingu
- Współpraca z działem HR lub prawnikiem w celu prawidłowego zgłoszenia sprawy
Warto pamiętać, iż proces udowadniania mobbingu jest czasochłonny i wymaga konsekwencji, ale jest też najważniejszy w dochodzeniu roszczeń i ochronie własnych praw.
Obowiązki pracodawcy wobec mobbingu
Pracodawca ma najważniejsze obowiązki w zakresie zapobiegania mobbingowi oraz zapewnienia pracownikom bezpiecznego środowiska pracy. Zgodnie z kodeksem pracy i innymi regulacjami, musi on podejmować działania mające na celu eliminację mobbingu, a także reagować na zgłoszenia o takim zachowaniu. Niewypełnienie tych obowiązków może skutkować odpowiedzialnością prawną, a także karami finansowymi czy utratą zaufania wśród pracowników.
Podstawowe obowiązki pracodawcy
Do najważniejszych obowiązków pracodawcy należy:
- Opracowanie i wdrożenie polityki antymobbingowej
- Przeprowadzanie szkoleń dla pracowników i kadry zarządzającej
- Reagowanie na zgłoszenia mobbingu i prowadzenie postępowania wyjaśniającego
- Zapewnienie anonimowych kanałów zgłaszania nieprawidłowości
- Podjęcie działań korygujących, w tym dyscyplinarnych wobec sprawców
Ważne jest, aby firma wdrażała kulturę szacunku i otwartości, co znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia mobbingu i poprawia atmosferę w miejscu pracy.
Przykłady mobbingu i jak z nimi walczyć
Przytoczone poniżej przykłady mobbingu ilustrują różnorodność tego zjawiska i pokazują, jak może on wyglądać w praktyce. Zrozumienie tych sytuacji pomaga ofiarom i świadkom lepiej rozpoznawać problem i wiedzieć, jakie kroki podjąć, aby się bronić lub zgłaszać sprawę odpowiednim instytucjom.
Przykład 1: Stałe krytykowanie pracy pracownika
Pracownik otrzymuje nieustanne uwagi, często nie na temat, a krytyka ma na celu podważenie jego kompetencji i obniżenie samooceny. Taki proceder może prowadzić do obniżenia motywacji i wycofania się z aktywności zawodowej.
Przykład 2: Wykluczanie z zespołu
Pracownik jest pomijany podczas spotkań, nie zaprasza się go na integracje, a także odmawia mu dostępu do ważnych informacji. Tego typu wykluczenie wpływa na jego pozycję w firmie i może prowadzić do izolacji społecznej.
Przykład 3: Rozpowszechnianie plotek i fałszywych informacji
Pracownicy rozpuszczają nieprawdziwe informacje na temat ofiary, co wpływa na jej reputację i relacje z innymi. Tego typu działania są szczególnie szkodliwe i trudne do odwrócenia, ale dokumentacja i zgłoszenie mogą pomóc w rozwiązaniu problemu.
Przykład 4: Cybermobbing
Pracownik otrzymuje zniewaźliwe wiadomości za pośrednictwem komunikatorów czy mediów społecznościowych, co powoduje stres i obniżenie komfortu pracy. W takich przypadkach ważne jest zgłoszenie incydentu do działu IT i HR.
| Stałe krytykowanie | Ponieważ ma na celu obniżenie pewności siebie pracownika |
| Wykluczanie | Izolacja społeczna i utrudnienia w pracy |
| Plotki i fałszywe informacje | Szkalowanie reputacji i obniżanie autorytetu |
| Cybermobbing | Nękanie dzięki narzędzi cyfrowych |
Konsekwencje mobbingu dla firmy i pracodawcy
Mobbing w miejscu pracy nie wpływa jedynie na zdrowie i dobrostan pracowników, ale ma również poważne konsekwencje dla organizacji jako całości. Firma, w której występuje zjawisko mobbingu, narażona jest na szereg negatywnych skutków, które mogą się przekładać na jej funkcjonowanie, reputację, a choćby jej stabilność finansową.
Wpływ na wydajność i atmosferę w miejscu pracy
Przypadki mobbingu powodują obniżenie morale zespołu, spadek motywacji oraz wzrost absencji chorobowych. Pracownicy, którzy doświadczają mobbingu, często tracą chęć do działania, co skutkuje obniżeniem efektywności pracy całego zespołu. Dodatkowo, atmosfera w miejscu pracy ulega pogorszeniu, co może prowadzić do konfliktów i rozłamu wewnątrz organizacji.
Ryzyko utraty zaufania i pogorszenia wizerunku firmy
Gdy informacje o mobbingu wychodzą na jaw, firma naraża się na poważne straty wizerunkowe. Negatywne opinie, zarówno wśród pracowników, jak i w środowisku zewnętrznym, mogą znacznie utrudnić rekrutację nowych talentów oraz wpływać na relacje z klientami i partnerami biznesowymi. Długotrwałe zaniedbania w zakresie przeciwdziałania mobbingowi mogą skutkować utratą zaufania i reputacji, które są trudne do odbudowania.
Konsekwencje prawne i finansowe
Przedsiębiorstwa, które nie reagują na zgłoszenia mobbingu, mogą narazić się na poważne konsekwencje prawne. Inspekcje pracy, organizacje broniące praw pracowniczych czy sądy mogą nałożyć kary finansowe, a także nakazać wprowadzenie zmian w polityce wewnętrznej firmy. Co więcej, w przypadku udowodnionego mobbingu, firma może być zobowiązana do wypłaty odszkodowań ofiarom, co wiąże się z dużymi kosztami.
| Obniżenie wydajności pracowników | Spadek motywacji, wzrost absencji, niższa jakość pracy |
| Utrata zaufania i pogorszenie reputacji | Negatywne opinie w mediach, trudności w rekrutacji |
| Kary finansowe i sankcje prawne | Nałożenie kar przez inspekcję pracy, sądy, konieczność wypłaty odszkodowań |
| Ryzyko rozbicia zespołu | Wzrost konfliktów, rozłam, brak współpracy |
Prawa pracownika w przypadku mobbingu
Zgodnie z obowiązującym prawem, pracownik, który doświadczył mobbingu, ma jasno określone prawa, które mają na celu ochronę jego zdrowia, godności i praw pracowniczych. Wiedza na temat tych praw jest niezbędna, aby skutecznie bronić się przed nieprawidłowościami i podjąć odpowiednie kroki prawne, jeżeli sytuacja tego wymaga.
Prawo do bezpiecznego i wolnego od mobbingu środowiska pracy
Podstawową ochroną jest prawo do pracy w środowisku, które nie narusza godności pracownika. Pracodawca jest zobowiązany do tworzenia i utrzymywania polityki antymobingowej, a także do podjęcia działań mających na celu eliminację mobbingu. W przypadku naruszenia tego prawa, pracownik ma prawo do zgłoszenia sprawy do odpowiednich organów, takich jak Państwowa Inspekcja Pracy czy sąd pracy.
Prawo do odszkodowania i zadośćuczynienia
Pracownik, który doświadczył mobbingu, może ubiegać się o odszkodowanie za doznane szkody, które obejmują zarówno straty materialne, jak i niematerialne, takie jak cierpienie, stres czy pogorszenie zdrowia psychicznego. Odwołanie się do sądu pracy lub innych organów może skutkować przyznaniem odszkodowania, a także zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych.
Możliwość rozwiązania umowy o pracę
W sytuacji, gdy mobbing jest intensywny i nie ma możliwości jego wyeliminowania, pracownik ma prawo do rozwiązania umowy o pracę w trybie natychmiastowym, z zachowaniem obowiązujących przepisów. Taki krok jest często ostatecznością, ale może być konieczny dla ochrony zdrowia i życia osobistego ofiary.
Jak udowodnić mobbing przed sądem?
Udowodnienie mobbingu przed sądem wymaga starannego przygotowania i zebrania odpowiednich dowodów, które potwierdzą długotrwałe i uporczywe działania prześladowcze. Proces ten jest często skomplikowany, ponieważ mobbing często ma charakter ukryty i jest trudno dostępny dla zewnętrznych obserwatorów. najważniejsze jest zatem systematyczne dokumentowanie każdego incydentu, które może stanowić podstawę do dochodzenia roszczeń.
Dokumentacja i jej znaczenie
Podstawowym elementem są szczegółowe zapisy incydentów, w tym daty, godziny, opis zachowania, kontekst sytuacji, a także dane świadków, którzy mogą potwierdzić wydarzenia. Warto prowadzić dziennik, w którym regularnie zapisuje się wszelkie niepokojące zachowania, reakcje na nie oraz skutki dla zdrowia. Dowody pisemne, takie jak e-maile, SMS-y, wiadomości na komunikatorach oraz notatki, stanowią istotne potwierdzenie działań mobbingowych.
Świadkowie i ich rola
Obecność świadków, którzy byli świadkami mobbingu lub mogą potwierdzić, iż takie zachowania miały miejsce, jest niezwykle ważna. Ich zeznania mogą znacząco wzmocnić argumentację pracownika i przyspieszyć proces sądowy. Dlatego warto zachęcać świadków do udzielenia zeznań lub złożenia oświadczeń na piśmie, które będą stanowić istotny materiał dowodowy.
| Dziennik zdarzeń | Regularne zapisy, które dokumentują incydenty i ich skutki |
| Elektroniczna korespondencja | Wysyłanie i archiwizacja wiadomości tekstowych, e-maili |
| Oświadczenia świadków | Potwierdzenie faktów przez osoby trzecie |
| Ekspertyzy psychologiczne | Ocena wpływu mobbingu na zdrowie ofiary |
Odszkodowanie za mobbing – kiedy i jak można je uzyskać?
Odszkodowanie za mobbing stanowi formę naprawienia szkody wyrządzonej ofierze w wyniku działań prześladowczych. W Polsce, na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego i Kodeksu pracy, pracownik ma prawo domagać się od pracodawcy rekompensaty za doznane krzywdy zarówno w aspekcie materialnym, jak i niematerialnym. Aby uzyskać odszkodowanie, konieczne jest udowodnienie, iż mobbing miał miejsce, a jego skutki wpłynęły na stan zdrowia, sytuację materialną czy życie prywatne ofiary.
Warunki przyznania odszkodowania
Podstawowym warunkiem jest wykazanie, iż działania mobbingowe miały miejsce i były długotrwałe. Ponadto, konieczne jest udowodnienie związku przyczynowego między mobbingiem a doznanymi szkody, takimi jak pogorszenie zdrowia psychicznego, straty finansowe czy stres pourazowy. Warto pamiętać, iż odszkodowanie może obejmować zarówno rekompensatę za konkretne straty, jak i zadośćuczynienie za doznane cierpienie i naruszenie dóbr osobistych.
Procedura dochodzenia odszkodowania
Proces uzyskania odszkodowania zaczyna się od złożenia pozwu do sądu pracy lub cywilnego. W trakcie postępowania konieczne jest przedłożenie zgromadzonych dowodów, świadectw i ewentualnych ekspertyz. Warto korzystać z pomocy prawnika specjalizującego się w prawie pracy, który pomoże w skutecznym sformułowaniu roszczeń i poprowadzi cały proces. W niektórych przypadkach, możliwe jest również dochodzenie odszkodowania na podstawie ugody zawartej z pracodawcą.
Obowiązki pracodawcy w przeciwdziałaniu mobbingowi
Pracodawca, jako podmiot odpowiedzialny za tworzenie bezpiecznego środowiska pracy, ma szereg obowiązków w zakresie prewencji i reakcji na mobbing. Wdrożenie skutecznych rozwiązań jest nie tylko wymogiem prawnym, ale także kluczowym elementem dbania o kulturę organizacyjną oraz zaufanie pracowników.
Tworzenie polityki antymobingowej
Podstawą jest opracowanie i wdrożenie polityki antymobingowej, która jasno określa zasady postępowania w przypadku zgłoszenia mobbingu. Taka polityka powinna zawierać procedurę zgłaszania incydentów, zasady poufności oraz sankcje wobec sprawców. Regularne szkolenia pracowników i menedżerów zwiększają świadomość na temat mobbingu i uczą, jak reagować na niepokojące zachowania.
Reagowanie na zgłoszenia i prowadzenie postępowań wyjaśniających
Pracodawca jest zobowiązany do niezwłocznego podjęcia działań po otrzymaniu zgłoszenia mobbingu. Powinien przeprowadzić rzetelne postępowanie wyjaśniające, zabezpieczyć dowody oraz zapewnić anonimowość osobom zgłaszającym. W przypadku potwierdzenia mobbingu, konieczne jest podjęcie odpowiednich sankcji wobec sprawców oraz wsparcie ofiary.
Szkolenia i edukacja pracowników
Regularne szkolenia z zakresu przeciwdziałania mobbingowi, rozpoznawania jego objawów i adekwatnych reakcji są nieodzowne dla budowania kultury organizacyjnej wolnej od przemocy psychicznej. Praca nad kulturą organizacyjną, w której szanuje się godność każdego pracownika, skutecznie ogranicza ryzyko wystąpienia mobbingu.
Jak zapobiegać mobbingowi w pracy – dobre praktyki i rozwiązania
Prewencja mobbingu jest równie ważna co reakcja na już występujące przypadki. Tworzenie zdrowego i wspierającego środowiska pracy wymaga wdrożenia szeregu praktyk i rozwiązań, które mogą znacznie zmniejszyć ryzyko wystąpienia tego zjawiska. Wdrożenie odpowiednich strategii ma pozytywny wpływ na atmosferę, produktywność zespołu oraz ogólne bezpieczeństwo pracowników.
Promowanie kultury szacunku i otwartości
Podstawą jest budowanie kultury organizacyjnej, w której szacunek i empatia są normami. Pracodawcy powinni aktywnie promować dialog, wspierać inicjatywy integracyjne i wyraźnie komunikować, iż mobbing jest niedopuszczalny. Tworzenie przestrzeni do wyrażania opinii i zgłaszania problemów bez obaw o konsekwencje sprzyja zapobieganiu mobbingowi.
Wdrożenie systemów zgłaszania i anonimowych kanałów komunikacji
Efektywne systemy zgłaszania, które umożliwiają anonimowe składanie skarg, są najważniejsze dla wykrywania i eliminacji mobbingu. Ułatwiają one ofiarom i świadkom zgłaszanie niepokojących zachowań bez obaw o odwet. Dobrze funkcjonujące kanały komunikacji muszą być transparentne i wiarygodne, a zgłoszenia – odpowiednio rozpatrywane.
Szkolenia z zakresu komunikacji interpersonalnej i asertywności
Podnoszenie kompetencji interpersonalnych i umiejętności asertywnego wyrażania własnych potrzeb i granic znacząco zmniejsza ryzyko mobbingu. Szkolenia te uczą pracowników, jak radzić sobie w trudnych sytuacjach, jak odmawiać i bronić swoich praw, co sprzyja budowaniu zdrowego środowiska pracy.
Regularne audyty i monitorowanie klimatu organizacyjnego
Ważne jest, aby organizacja systematycznie oceniała atmosferę w miejscu pracy poprzez ankiety, wywiady i analizę zgłoszeń. Audyty te pozwalają na wczesne wykrycie niepokojących trendów i podjęcie działań naprawczych. Stała kontrola sprzyja utrzymaniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa psychicznego i zapobiega rozwojowi mobbingu.
| Polityka antymobingowa | Jasne zasady, procedury zgłaszania, sankcje |
| Anonimowe kanały zgłoszeń | Bezpieczne i poufne narzędzia do składania skarg |
| Szkolenia z komunikacji i asertywności | Podnoszenie kompetencji interpersonalnych pracowników |
| Monitoring klimatu organizacyjnego | Regularne badania i analiza nastrojów w zespole |
Podsumowanie i końcowe rekomendacje
W niniejszym artykule szczegółowo omówiliśmy problematykę mobbingu w miejscu pracy, jego konsekwencje, prawa pracownika oraz obowiązki pracodawcy. Zrozumienie, jak rozpoznać i udowodnić mobbing, jest najważniejsze dla skutecznej ochrony własnych praw i zdrowia psychicznego. Wdrożenie polityki antymobingowej, systemów zgłaszania oraz regularne szkolenia tworzą podstawę do zapobiegania tym zjawisku. Pamiętajmy, iż odpowiedzialność za kulturę organizacyjną spoczywa na pracodawcy, a tworzenie środowiska wolnego od przemocy psychicznej jest inwestycją w długoterminową stabilność i rozwój firmy.
