Jak wynika z danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w ub.r. przeprowadzono o ponad 7 proc. więcej kontroli osób posiadających zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy niż w 2022 r. O przeszło 21 proc. wzrosła r/r liczba wydanych zaświadczeń o skróceniu zasiłku chorobowego. W 2023 r. kwota wstrzymanych zasiłków chorobowych podskoczyła o ponad 33 proc. Znawcy tematu zauważają, iż ciągle istnieje przyzwolenie społeczne na oszukiwanie ZUS-u, a zachętą do tego bywa telemedycyna. Przestrzegają, iż należy spodziewać się wykorzystania sztucznej inteligencji do typowania kontroli i zwiększenia jej skuteczności.
Według danych udostępnionych przez ZUS, w 2023 r. liczba przeprowadzonych kontroli osób posiadających zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy wyniosła 461,2 tys. To o 7,3 proc. więcej niż w 2022 r. Katarzyna Siemienkiewicz, ekspertka ds. prawa pracy z Pracodawców RP, zaznacza, iż liczba kontroli zwolnień lekarskich przeprowadzanych przez ZUS utrzymuje się na relatywnie stałym poziomie. Dodaje, iż ZUS może kontrolować zaświadczenia o niezdolności do pracy pod kątem merytorycznym, a także sprawdzać, czy ubezpieczony prawidłowo wykorzystuje zwolnienie.
– Należy zadać sobie pytanie, ile z tych kontroli faktycznie było terenowych, a ile dotyczyło decyzji podejmowanych przez lekarzy orzeczników, których zresztą w naszym kraju brakuje. Niestety typowanie osób do kontroli przez ZUS jest często chaotyczne. Zdarza się, iż kontrolowani są choćby przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą czy kobiety w ciąży. Jednocześnie proceder pobierania nieuczciwych zwolnień chorobowych wśród pracowników trwa w najlepsze – komentuje Mikołaj Zając, ekspert rynku pracy z firmy doradczej Conperio.
Oszukiwanie systemu
Michał Pajdak z platformy ePsycholodzy.pl podkreśla, iż niektóre z ubezpieczonych osób mogą próbować oszukać system. Zgłaszają fałszywe lub przesadzone problemy zdrowotne w celu uzyskania świadczeń zdrowotnych lub pieniędzy od ubezpieczycieli. Ekspert zwraca też uwagę, iż nieuczciwie postępuje część pracowników ochrony zdrowia. Np. wystawiają fałszywe recepty, fakturują nieistniejące usługi medyczne lub podają niewłaściwy kod choroby, aby uzyskać wyższą rekompensatę od ubezpieczyciela.
Katarzyna Siemienkiewicz przekonuje, iż nieprawidłowości wpływają też na sytuację pracodawcy. To on ponosi koszt niezdolności pracownika do pracy przez pierwsze 33 dni. – Przy obecnej skali nadużyć ZUS ma niejako nieskończony potencjał do tego, by zwiększyć liczbę przeprowadzanych kontroli. Na nieuczciwie pobieranych przez pracowników zwolnieniach najbardziej cierpią najmniejsi polscy przedsiębiorcy. Dla nich każda jedna nieobecność zatrudnionego oznacza duże straty na produkcji. Niekiedy może wiązać się choćby z jej wygaszeniem – dodaje Mikołaj Zając.
Skrócenie zasiłku chorobowego
W 2023 r. liczba wydanych zaświadczeń o skróceniu zasiłku chorobowego wyniosła 28,9 tys. To o 21,4 proc. więcej niż w 2022 r. Michał Pajdak przekonuje, iż ZUS dysponuje olbrzymim dostępem do danych, zwłaszcza historycznych, a także zaawansowanym modelem predykcji. Podkreśla, iż algorytmy mogą pracować na konkretnych jednostkach, porównywać je do populacji, analizować sytuację u pracodawcy, a także śledzić pracę lekarzy. Można zatem spodziewać się, iż mechanizmy typowania do kontroli będą coraz bardziej skuteczne.
– Wyniki świadczą o tym, iż kontrole są coraz bardziej efektywne. Większa liczba zakwestionowanych zwolnień lekarskich może wynikać z wielu przyczyn. Wpływają na to zachowania ubezpieczonych, a także liczba i sposób przeprowadzania kontroli. Utrata zasiłku chorobowego może polegać na zakwestionowaniu opinii lekarza o faktycznej niezdolności do pracy ubezpieczonego lub zachowania pracownika. Nie wiemy, w jakiej skali prezentują się te dane, więc trudno stwierdzić, co jest rzeczywistą przyczyną tego stanu rzeczy – mówi Katarzyna Siemienkiewicz.
Według Mikołaja Zająca duży wpływ na wskazany wzrost miały kontrole terenowe realizowane na zlecenie przedsiębiorstw przez wyspecjalizowane podmioty. W ub.r. firma Conperio skontrolowała ponad 30 tys. zwolnień chorobowych. Jak przekonuje ekspert, pracownicy są typowani do kontroli na podstawie specjalnie opracowanej aplikacji. Ok. 1/3 przypadków kontroli stanowiła różnego rodzaju nadużycia. Osoby przebywające na L4 wyjeżdżały na wakacje, pracowały dla innych podmiotów, remontowały mieszkania itp.
– Głównym powodem oszukiwania ZUS na zwolnieniach lekarskich jest potrzeba odpoczynku, który może też oznaczać czas na hobby lub choćby remont mieszkania. Ponadto duży wpływ mają nasze relacje z szefem. o ile związek ten jest toksyczny, może mieć wpływ na absencje pracownika. Innymi powodami są m.in. relacje z innymi pracownikami, obawy związane z obowiązkami zawodowymi, w tym ich zmianą, a także dodatkowe zadania – zaznacza ekspert z platformy ePsycholodzy.pl.
Skok na kasę
W 2023 r. kwota wstrzymanych zasiłków chorobowych osiągnęła 29,3 mln zł. To o 33,2 proc. więcej niż rok wcześniej. W opinii Michała Pajdaka wzrost ten jest następstwem zwiększonej liczby kontroli, a po części inflacji, która przekłada się na wysokość wypłacanego świadczenia. Według Katarzyny Siemienkiewicz, inflacja mogła wpłynąć na stan zdrowia Polaków, szczególnie ich zdrowia psychicznego. Jednak brakuje danych, które potwierdzałyby, iż pracownicy nadużywali zwolnień lekarskich z przyczyn psychiatrycznych wywołanych bardzo wysoką inflacją.
– Biorąc pod uwagę ogólną skalę pobieranych zwolnień chorobowych, ta kwota nie robi wrażenia. Inflacja mogła mieć wpływ na ogólne dane dotyczące liczby zwolnień w ciągu roku. Przedsiębiorcy, którzy mierzyli się m.in. z podwyżkami płacy minimalnej, często przeprowadzali w swoich firmach redukcję stanu zatrudnienia – uważa ekspert z Conperio.
Jeśli w najbliższym czasie wzrośnie liczba kontroli, wpłynie to na liczbę wykrytych nadużyć – uważa Michał Pajdak. Może się to wiązać także ze wzrostem kwoty wstrzymanych zasiłków chorobowych. W ocenie eksperta należy spodziewać się wykorzystania sztucznej inteligencji do typowania kontroli i zwiększenia jej skuteczności. Ciągle istnieje przyzwolenie na oszukiwanie ZUS w zakresie zasiłków chorobowych. Zachęca do tego telemedycyna i leczenie pacjenta na odległość, w zasadzie na bazie oświadczenia danej osoby.
– W ostatnich latach widać wzrost liczby wystawianych zwolnień lekarskich oraz długości ich trwania. Dlatego można się spodziewać, iż liczba kontroli prowadzonych przez ZUS wzrośnie. Będzie też to wynikało z polityki prowadzonej przez organ rentowy i stanu Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – podsumowuje ekspertka ds. prawa pracy z Pracodawców RP.
Żródło informacji: materiały prasowe
