6 miesięcy temu
Wypalenie zawodowe to problem, który nie dotyczy tylko ciebie, piłka jest również po stronie pracodawcy. Słaba kondycja psychiczna pracowników ma ogromny wpływ na końcowe wyniki organizacji – spadek wydajności, zwiększona absencja czy wycofanie to tylko część czynników, które generują koszty dla pracodawcy. Dlaczego więc nie warto ignorować zdrowia psychicznego pracowników? Czy można być szczęśliwym w pracy? O tym rozmawiamy z Haliną Piasecką, psycholożką i ekspertką w obszarze wellbeingu i szczęścia w pracy.
Syndrom burnout staje się wszechobecny. Czym to jest spowodowane? Dlaczego dotyka także pracowników, którzy dopiero wkraczają na rynek pracy? A co w przypadku osób neuroatypowych? Psycholożka Halina Piasecka opowiedziała nam o tym, co jest najważniejsze w profilaktyce wypalenia zawodowego i co jest ważne w osiągnięciu dobrych relacji z własną pracą.
Wywiad z Haliną Piasecką, psycholożką i ekspertką w obszarze wellbeingu i szczęścia w pracy
Wiktoria Stettner: Coraz więcej i częściej mówi się w przestrzeni publicznej o wypaleniu zawodowym. Czy można spodziewać się, iż w kolejnych latach, wraz z przyspieszeniem tempa naszego życia, pogoni za nie tyle lepszym bytem, co utrzymaniem swojego statusu, dopadnie nas epidemia wypalonych pracowników?
Halina Piasecka: Wypalenie zawodowe to realne zagrożenie, które zaczyna dotyczyć całych społeczeństw. Wiąże się to ze stanem chronicznego stresu, z którym ludzie „radzą” sobie poprzez wycofanie emocjonalne. Pojawia się więc spadek efektywności w pracy. Doświadczamy przewlekłego stresu, w niektórych sektorach mamy do czynienia ze wzrostem wymagań zawodowych. Trudno jest znaleźć równowagę między życiem prywatnym a zawodowym. W niektórych organizacjach pojawia się brak wsparcia dla pracowników.
Epidemia wypalenia zawodowego pojawi się, gdy nastąpi wzmożony, długotrwały stres w miejscu pracy, coraz większa presja, obciążenie pracowników, brak odpowiednich narzędzi do radzenia sobie ze stresem, trudność z dostosowaniem się do zmian, stawianie emocjonalnych wymagań. o ile brakuje wsparcia ze strony organizacji, a dodatkowo panuje panika, iż będzie tylko gorzej. Istnieje kult osób, którym się wszystko udaje. Takie spojrzenie na świat to ryzyko pojawienia się epidemii wypalenia zawodowego.
Wypalenie zawodowe – diagnoza
Dane mówią, iż depresja będzie najczęstszą chorobą do 2030 roku, a media huczą na temat L4 z powodu wypalenia zawodowego. Jakie mogą być tego konsekwencje? I jak diagnozuje się dziś wypalenie zawodowe?
To fakt, iż wzrasta zachorowalność na depresję. Wiele czynników ma na to wpływ m.in rosnące obciążenie stresem, trudności w równowadze między życiem prywatnym i zawodowym, wysokie oczekiwania społeczne. Z mojej perspektywy, osoby, której ma się udać, która ma być szczęśliwa w znaczeniu „successful”, to prowadzi donikąd. Wpływa to na zdrowie psychiczne i fizyczne, na wzrost absencji chorobowej, spada wydajność i rosną koszty dla firm oraz dla systemu opieki zdrowotnej.
Wypalenie zawodowe może być zdiagnozowane przez specjalistę: psychiatrę, psychoterapeutę, psychologa.
Istnieją do tego odpowiednie kwestionariusze, które powinny być wykorzystane przez ekspertów. Przede wszystkim to rozmowa pomaga w diagnozie. Wczesna identyfikacja i interwencja to najważniejsze metody do zapobiegania dalszym etapom wypalenia zawodowego. Warto zwiększać świadomość społeczeństw, aby ludzie zauważali, iż dzieje się coś nienaturalnego. Aby ludzie nie obawiali się informować, iż czują się gorzej.
Pokolenie Z a wypalenie zawodowe
Badania Deloitte wskazują, iż aż 46 proc. osób z pokolenia Z czuje się wypalonych z powodu intensywności pracy i wymagań środowiska pracy. Dlaczego Pokolenie Z wypala się tak szybko?
Pokolenie Z to osoby, na które znacząco wpłynął kontekst, w którym dorastały, przede wszystkim rewolucja technologiczna, hiperłączność. To pokolenie telefonów, Internetu, mediów społecznościowych, ale takie, które jest otwarte na różnorodność, włączenie społeczne. Ci ludzie mają ogromną świadomość łączności. Dla nich największe wartości to autentyczność i autonomia. Bardzo cenię młode pokolenie i podzielam ich wartości. To pokolenie, które zainteresowało się tematem zrównoważonego rozwoju i domaga się, aby nie lekceważyć tych kluczowych tematów.
Z jednej strony mają większe oczekiwania, co do miejsca pracy, ale z drugiej strony jest to wynikiem obecnej presji sukcesu, obciążenia cyfrowego i ciągłych zmian. A to sprawia, iż dla nich ważna jest implementacja strategii radzenia sobie z wypaleniem zawodowym. jeżeli zapewnimy im elastyczne godziny pracy, zdrowe relacje, czy zadbamy o ich wartości, nie doprowadzimy do tego stanu. Warto inwestować też w programy wsparcia psychologicznego, z którego młodzi chętnie korzystają.
Martin Seligman przytacza badania, gdzie mówi, iż człowiek, który ma przyjaciela w pracy, jest siedem razy bardziej zaangażowany. Nie trzeba więc ani kija, ani marchewki, żeby zadbać o zaangażowanie swoich pracowników.
Wypalenie zawodowe – konsekwencje
Jak stres i wypalenie zawodowe może wpływać na pracę?
Przede wszystkim stres i wypalenie zawodowe wpływają na efektywność i wydajność zespołów. Poprzez gorsze samopoczucie więcej jest błędów i pomyłek. Ludzie wypaleni robią ich więcej. Ponadto absencje, spadek motywacji to coś, co nie służy jednostce, zespołowi, ani organizacji.
Negatywny wpływ wypalenia na wyniki pracy jest silnie zauważalny.
Badamy szerzej samopoczucie i zdrowie pracowników o wysokim wskaźniku wypalenia, gdzie mówi się choćby o przepaleniu zawodowym, i ma to duży wpływ na relacje międzyludzkie w pracy. Integracja w starym stylu nie jest już wystarczająca.
Mówiąc o wypaleniu zawodowym, bardzo rzadko podejmuje się temat osób neuroatypowych. Jak u nich przejawia się wypalenie zawodowe? Jak czytać osoby neuroróżnorodne i jak reagować?
Osoby w spektrum autyzmu, czy u których zdiagnozowano ADHD, dysleksję albo zespół Aspergera i inne różnice neurologiczne mają indywidualne cechy neurologiczne i inne doświadczenia, więc dla niektórych przejawem wypalenia będą przeciążenia sensoryczne. Wobec czego długotrwałe narażenie na bodźce w miejscu pracy, jak np. jasne światło czy hałas, to główne źródła, które mogą prowadzić do wypalenia.
Takie osoby potrzebują również wsparcia w regulacji emocji.
Mają problem w zrozumieniu elementów kontekstu społecznego. Trzeba ich uważnie obserwować, szczególnie zmiany w zachowaniu, należy słuchać ich doświadczeń, rozmawiać z nimi i przede wszystkim reagować. Ale oferować im także strategie radzenia sobie ze stresem, ćwiczenia relaksacyjne, terapeutyczne, treningi umiejętności społecznych, szanować indywidualne umiejętności, doceniać ich oraz zapewnić im jasne oczekiwania i komunikację. Tego typu działania pomagają budować odporność na stres.
Wellbeing w pracy
A co według Pani jest skuteczne w utrzymaniu dobrostanu psychicznego?
Podczas pandemii zaczęto jawnie mówić o znaczeniu zdrowia psychicznego pracowników. Sama współtworzę różne programy w tym temacie i jest wiele wytycznych w tym zakresie. Jestem zwolenniczką psychologii pozytywnej, zarówno modelu PRISM, jak i wcześniejszego modelu PERMA Martina Seligmana.
PRISM to akronim utworzony od pierwszych liter w języku angielskim, pięciu kluczowych umiejętności, które są niezbędne do odnoszenia sukcesów:
- P – prospection: to zdolność przewidywania zmian i zaplanowania przyszłości;
- R – resilience: to inaczej uodparnianie się i umiejętność dostosowania się do zmieniających się warunków;
- I – innovation: czyli kreatywność, zdolność do twórczego myślenia i wychodzenia poza schemat;
- S – social support: czyli podtrzymanie relacji międzyludzkich i budowa zaufania w zespole, za pomocą którego mamy pewność wsparcia w trudnych sytuacjach;
- M – meaning and mattering: to odnalezienie sensu i znaczenia w codziennym życiu. Tylko dzięki temu jesteśmy w stanie wstawać codziennie i iść do przodu.
Do podobnych aspektów nawiązywał wcześniejszy model PERMA, który określa pięć elementów dobrego życia:
- P – positive emotions: to po prostu pozytywne emocje, których powinno być w naszym życiu jak najwięcej;
- E – engagement: to zaangażowanie, które dotyczy zarówno życia zawodowego, jak i prywatnego;
- R – relationships: budowa relacji i współpraca;
- M – meaning: podobnie jak wcześniej oznacza poczucie sensu wykonywanych aktywności;
- A – achievement: każde kolejne osiągnięcie zasila nas dodatkową pozytywną energią do działania.
Cenię też wszelkie metody zarządzania stresem związane z podejściem behawioralno-poznawczym. ale też relacje z drugim człowiekiem, umiejętność słuchania to czynniki, które pozytywnie wpływają na nasze zdrowie psychiczne.
Inwestycje w prewencję przeciw wypaleniu zawodowemu są kluczowe. Ważne są więc ergonomiczne stanowiska pracy, bezpieczeństwo pracy, zrównoważony konsumpcjonizm czy korzystanie z lokalnych sieci społecznych.
Szczęście w pracy
A czy można być szczęśliwym w pracy? Jak to osiągnąć?
Jako ekspertki zajmującej się tematem szczęścia w pracy i psycholożki psychologii pozytywnej, uważam, iż najważniejsze są odporność emocjonalna, umiejętność regulowania emocji oraz relacje ze współpracownikami. W budowaniu szczęścia w pracy ważna jest także praca w zgodzie z własnymi wartościami, możliwość bycia sobą i odnalezienia pasji w celach zawodowych, możliwość rozwoju osobistego, ale i zdrowy balans między życiem prywatnym i zawodowym. Pracoholizm i przemęczanie się ponad miarę są prostą drogą do wypalenia zawodowego. Ważne jest też, by weryfikować swoją sytuację w pracy, a więc zadawać sobie pytania, czy mam w pracy życzliwe środowisko, czy to miejsce, w którym nie boję się zadać pytania i popełnić błędu.
Dobre relacje zawodowe polegają na tym, iż jesteśmy doceniani, nagradzani i uznawani za dobrze wykonaną pracę. Zresztą uznanie to jeden z głównych filarów szczęścia w pracy. To buduje w nas przekonanie, iż ja jako osoba mam znaczenie i moja praca ma sens.
Pracodawca ma za zadanie dać ludziom środowisko, w którym każdy będzie mógł sięgnąć po swoje szczęście w pracy.
Ale pracodawca tego za pracownika nie zrobi. Może jedynie stworzyć klimat, który dostarczy możliwości do bycia szczęśliwym.
Halina Piasecka. Psycholożka (UW), ekspertka w obszarze wellbeingu i szczęścia w pracy. Posiada ponad 20-letnie doświadczenie we wspieraniu liderów, menedżerów oraz ich zespołów w jeszcze lepszym radzeniu sobie ze stresem i budowaniu odporności emocjonalnej.
