Rola migracji zarobkowej na polskim i ukraińskim rynku pracy dla gospodarki – najbliższa przyszłość

Polska walczy dziś z problemami na rynku pracy w związku z niską dzietnością. W przyszłości problem ten dotknie również Ukrainę. O tym jak zachęcić migrantów do pracy w Polsce oraz jak doświadczenie polskich firm może pomóc przezwyciężyć przyszłe trudności na ukraińskim rynku rozmawiali eksperci na panelu poświęconym migracji w trakcie konferencji „Europe-Poland-Ukraine. Rebuild Together 2023”.

• Polska jest w tej chwili jednym z państw o najniższej dzietności na świecie. W walce z problemami demograficznymi pomogli nam uchodźcy z Ukrainy.
• Powinniśmy prowadzić politykę migracyjną ułatwiającą migrantom związanie się z naszym krajem na stałe. najważniejsze są takie kwestie jak dostęp do nauki języka polskiego, czy podnoszenie i uznawanie kwalifikacji zawodowych.
• Podobnie jak dzisiaj Polska, tak w przyszłości Ukraina będzie zmagać się z problemem deficytu pracowników na rynku. Już dziś musimy myśleć o polityce migracyjnej tego kraju.
• Polska przeszła podobną transformację z rynku emigracyjnego do imigracyjnego w bardzo krótkim czasie. Z pewnością doświadczenia polskich firm mogą okazać się niezwykle przydatne dla ukraińskich partnerów.

Związek Przedsiębiorców i Pracodawców wspólnie z Warsaw Enterprise Institute 20 lipca 2023 r. zorganizowały kolejną konferencję z cyklu „Europe-Poland-Ukraine. Rebuild Together 2023”. Wydarzenie zorganizowane w hotelu Hilton w Warszawie przyciągnęło setki gości ze świata polityki i biznesu zarówno polskiego, jak i ukraińskiego. W jego trakcie odbyły się również sesje branżowe, w tym poświęcony migracji i rynkowi pracy panel „Rola migracji zarobkowej na polskim i ukraińskim rynku pracy dla gospodarki – najbliższa przyszłość”. Gośćmi debaty byli Pan Andrzej Korkus – Prezes Zarządu EWL, Pani Sylwia Bilska – Dyrektor Generalny, Edenred Polska, Pani Izabela Wyżga – Prezes Zarządu, Fundacja Totalizatora Sportowego oraz Pan mecenas Jarosław Romanczuk – Prezes Zarządu, Zrzeszenie Ukraińskiego Biznesu w Polsce. Moderatorem dyskusji był Pan mecenas Szymon Witkowski – Dyrektor Forum Pracy Związku Przedsiębiorców i Pracodawców.

Korzyści i szanse związane z migracją

Sesja została otwarta przez Pana Andrzeja Korkusa, który zaprezentował zmiany na polskim rynku pracy, jakie wydarzyły się od chwili agresji rosyjskiej na terytorium Ukrainy. Podkreślił on, iż mimo, iż w początku wojny to Polska była głównym kierunkiem migracji, to obecne trendy się zmieniają i nasz kraj jest coraz mniej atrakcyjną alternatywą dla uchodźców do zamieszkania i podjęcia zatrudnienia. Jednocześnie podkreślił on, iż dane wskazują, iż 500 tysięcy migrantów z Ukrainy odpowiada za dodatkowy 1% wzrost PKB Polski.

Prezes EWL przedstawił także dane dotyczące problemów ze spadkiem ludności Ukrainy. O ile jeszcze w 1991 r. kraj ten zamieszkiwało 52 miliony osób, a w 2015 r. 45 milionów, to w 2020 było to już 37-41 milionów, a w 2023 zaledwie 29 milionów. Ponadto wskazał, iż w tej chwili poza granicami przebywa około 8 milionów obywateli. Wskazuje to na znaczące problemy dla ukraińskiej gospodarki i rynku pracy, które pojawić się mogą po wojnie, wraz z rozpoczęciem inwestycji związanych z odbudową tego kraju.

Migracja jako sposób walki z problemami demograficznymi Polski

Następnie rozpoczęła się debata poświęcona kwestiom roli migracji zarobkowych dla polskiej i ukraińskiej gospodarki. Polska jest w tej chwili jednym z państw zmagających się z największymi problemami demograficznymi na świece. Zgodnie z danymi w 2022 r. współczynnik dzietności wyniósł w naszym państwie 1,26. Aby móc zapewnić prostą zastępowalność pokoleniową musiałby on wynieść 2,1. Sytuacja ta powoduje poważne problemy zarówno dla systemu ubezpieczeń społecznych, jak i dla rynku pracy. w tej chwili polskie firmy zmagają się ze znaczącym deficytem pracowników. Z całą pewnością uchodźcy z Ukrainy, którzy przybywają do Polski od czasu napaści Federacji Rosyjskiej stanowią ogromną wartość dla naszej gospodarki. Podkreślić bowiem należy, iż nie tylko Polacy pomogli Ukraińcom, ale także nasi wschodni sąsiedzi pomogli nam w trudnych dla gospodarki czasach podejmując zatrudnienie w polskich firmach. Ważnym jest, aby Polska potrafiła przyciągnąć Ukraińców do siebie oraz ich utrzymać również po wojnie.

Powstaje zatem pytanie, jak pracodawcy mogą zachęcić migrantów do pracy w Polsce i jak ich utrzymać na rynku? Jakie benefity można oferować migrantom? Na to pytanie odpowiedziała Pani Sylwia Bilska.

Pani Bilska podkreślała, iż w tej chwili w Polsce praktycznie nie ma bezrobocia, a na rynku brakuje nie tylko pracowników przy pracach prostych, ale także wysoko wykwalifikowanych specjalistów. Podkreśliła ona przede wszystkim rolę nauki języka w umożliwieniu migrantom stałego pobytu w naszym kraju.

„Tak samo jak inwestujemy w pracowników polskich i uczymy ich angielskiego, tak samo musimy zacząć myśleć o nauce języka polskiego dla obcokrajowców. To jest podstawowa rzecz.” – wskazała Pani Bilska.

Pani Dyrektor podkreśliła także rolę problemów mieszkalnych, czy konieczności zapewnienia opieki nad dziećmi samotnym kobietom. Bardzo ważne dla naszego rynku jest również ułatwienie uznawania kwalifikacji, przy czym musimy zwracać uwagę, aby osoby w których zainwestujemy oferując im określone benefity nie odpływały z naszej gospodarki.

W dalszej kolejności Pani Izabela Wyżga przedstawiła, jak wygląda w praktyce zachęcanie migrantów z Ukrainy do pozostania w Polsce i jakie projekty w tym zakresie oferuje Fundacja Totalizatora Sportowego. Pani Prezes wskazała na rolę globalnego programu „Wygraj Rozwój” zapewniającego kompleksowe wsparcie dla uchodźców z Ukrainy, w ramach którego oferowane są między innymi szkolenia językowe, ale również branżowe dotyczące kompetencji technicznych, obsługi wózków widłowych, obsługi programów księgowych, czy kosmetologii. Pani Wyżga wskazała również na prowadzony wspólnie ze Związkiem Przedsiębiorców i Pracodawców program „Business for Ukraine Center”, w ramach którego oferowane jest między innymi wsparcie w zakresie doradztwa biznesowego i inwestycyjnego, wsparcie merytoryczne i specjalistyczne w postaci np. webinarów, czy wreszcie zapewnienie biura i infrastruktury dla nowych firm ukraińskich w Polsce w postaci np. bezpłatnych przestrzeni coworkingowych. Pani Prezes opowiedziała także o programie „Odpowiedzialni Społecznie”, który zapewnia bieżącą interwencję na najważniejsze problemy, które mają na celu np. zwiększenie integracji społecznej naszych kultur.

Jak Polska może pomóc Ukrainie sprostać wyzwaniom demograficznym

Problem z brakiem pracowników dziś dotyczy Polski, ale w przyszłości należy się niestety spodziewać go również na Ukrainie. Oczywiście najpoważniejszą przyczyną takiego stanu rzeczy jest wojna, która doprowadziła nie tylko do migracji (według różnych danych poza Ukrainą przebywa w tej chwili choćby 7-8 milionów osób), ale też do licznych strat po stronie ludności cywilnej. Niepewność każdego dnia nie sprzyja także decyzjom dotyczącym powiększania rodziny. O ile Polska posiada współczynnik dzietności na poziomie 1,26, to wiele wskazuje na to, iż w Ukrainie spadł on do poziomu poniżej 1.

Temat problemów demograficznych w perspektywie przyszłości ukraińskiego rynku pracy i gospodarki podjął Pan Jarosław Romanczuk.

Pan Jarosław wskazał, iż po wojnie bardzo bolesny dla gospodarki Ukrainy będzie problem demograficzny. Przedstawił najważniejsze wyzwania z tym związane: motywowanie Ukraińców do powrotu do kraju, socjalizacja osób dotkniętych traumatycznymi doświadczeniami w trakcie wojny oraz opracowanie odpowiedniej polityki migracyjnej i przyciągnięcie inwestycji zagranicznych.

Pan Jarosław podkreślił również rolę przewagi konkurencyjnej dla tych inwestorów, którzy jako pierwsi zdecydują się na działalność na Ukrainie.

„Ten, kto zacznie działać teraz będzie miał lepszy dostęp do pracowników. Później będzie o wiele trudniej ich znaleźć” – podkreślił Pan Romanczuk.

Z całą pewnością pomocne dla Ukrainy może się okazać doświadczenie polskich firm w walce z problemami dotyczącymi deficytu pracowników na rynku. Temat ten podjął Pan Andrzej Korkus.

Pan Prezes podkreślił, iż […] dzisiaj, w obliczu 8 milionów ludzi, którzy wyemigrowali z Ukrainy musimy rozmawiać o polityce imigracyjnej dla Ukrainy.”. Wskazał, iż transformacja ukraińskiej gospodarki będzie bardzo podobna do transformacji polskiej gospodarki. Polska przeszła już ten proces i mamy to doświadczenie. Ponadto żadna kultura biznesowa w Unii Europejskiej nie jest tak podobna do ukraińskiej jak Polska. Polska transformacja z rynku emigracyjnego do imigracyjnego była bardzo szybka. Dziś to my wydajemy więcej zezwoleń na pracę niż np. Niemcy. Tą wiedzą z pewnością możemy się podzielić i może być to bardzo cenne dla Ukrainy.

Podsumowanie

Migracja jest w tej chwili jednym z najważniejszych i najbardziej efektywnych sposobów na radzenie sobie z problemami demograficznymi w gospodarce Polski, jak i wielu innych państw na świecie. Nie inaczej będzie w przyszłości na Ukrainie. Wielu naszych wschodnich sąsiadów będzie chciało wrócić do ojczyzny, a jeżeli ambitne plany odbudowy i modernizacji tego kraju się powiodą, to z pewnością będzie na nich czekało wiele miejsc pracy. Ważne jest, aby ci, którzy na powrót się nie zdecydują wybierali na miejsce do życia Polskę, kraj bliski im nie tylko geograficznie, ale i kulturowo. Dla Ukrainy wyzwaniem z pewnością będzie zapewnienie odpowiedniej ilości „rąk do pracy” przy odbudowie kraju, a w tym przypadku doświadczenie polskich firm może okazać się dla nich niezwykle przydatne. Dlatego kooperacja Polski i Ukrainy jest niezwykle ważna również dla przyszłości rynku pracy obu krajów.