Szokujące nierówności: aktywność zawodowa kobiet na świecie

Aktywność zawodowa kobiet

Aktywność zawodowa kobiet to nie tylko wskaźnik ekonomiczny – to także odzwierciedlenie wolności, równości i dostępu do możliwości. Kiedy kobiety pracują, społeczeństwa się rozwijają. Gdy natomiast ich obecność na rynku pracy jest ograniczona, oznacza to często głębsze problemy – systemowe bariery, kulturowe uprzedzenia i brak równych szans.

Jak mierzy się wskaźnik aktywności zawodowej?

Mierzy się go jako procent kobiet w ogólnej liczbie osób pracujących lub zdolnych do pracy. Według danych Banku Światowego z 2024 roku, średni udział kobiet w zatrudnieniu na świecie wynosi 40,2%, w Unii Europejskiej 46,4%, a w Polsce 45,8%. Ale to tylko średnia – rozbieżności są ogromne.

Globalny obraz: Jak kobiety uczestniczą w rynku pracy?

W krajach rozwiniętych kobiety często stanowią blisko połowę siły roboczej. W takich państwach jak Szwecja, Kanada, czy Niemcy kobiety nie tylko pracują, ale też pełnią najważniejsze role – jako liderki, naukowczynie, lekarki, czy inżynierki.

W niektórych krajach kobiety wręcz przeważają. Przykład? Burundi – 51,6%, Mozambik – 52,3%, Mołdawia – aż 54,7%! To często efekt konieczności ekonomicznej, ale także otwartości kulturowej i braku barier prawnych.

Aktywność zawodowa kobiet; Opracowanie ciekawestatystyki.pl na podstawie danych World Bank

Mniej niż 1 na 10 kobiet pracuje

Na samym dole światowego rankingu aktywności zawodowej kobiet znalazły się:

• Afganistan – 6,8%
• Jemen – 7,4%
• Irak – 13,2%
• Oman – 15,4%
• Iran – 16,5%

Kraje na świecie z najniższą aktywnością zawodową kobiet; Opracowanie ciekawestatystyki.pl na podstawie danych World Bank

Afganistan znajduje się na samym dole rankingu. Mniej niż co dziesiąta kobieta pracuje. To wynik polityki Talibów, ograniczeń w dostępie do edukacji i zakazów dla kobiet w wielu zawodach. Dla wielu kobiet marzenie o pracy zawodowej pozostaje odległą fantazją.

Jemen, Irak, Oman i Iran to kolejne przykłady, gdzie bariery społeczne i polityczne mocno ograniczają aktywność kobiet. Mimo posiadania wykształcenia, wiele kobiet nie znajduje zatrudnienia – nie tylko z powodu braku miejsc pracy, ale też ze względu na oczekiwania społeczne, normy kulturowe czy brak wsparcia w zakresie opieki nad dziećmi.

W tych krajach kobiety stanowią tylko drobny ułamek wszystkich pracujących. Statystycznie, jeżeli staniesz na ulicy Kabulu, Sana, Bagdadu czy Teheranu, na 10 osób pracujących zawodowo najprawdopodobniej nie zobaczysz ani jednej kobiety. To rzeczywistość skrajnie różna od tej, do której przyzwyczajeni są mieszkańcy większości państw Zachodu.

Co blokuje kobiety?

To nie jest kwestia lenistwa czy braku ambicji. Najczęstsze przyczyny to:

• Tradycja i religia – w wielu krajach Bliskiego Wschodu i Azji Południowej kobiety są wciąż postrzegane przede wszystkim jako opiekunki domowego ogniska. Praca zawodowa bywa źle widziana, a choćby zakazana przez lokalne normy kulturowe. Islam nie zabrania pracy kobietom. Wiele muzułmańskich państw ma wysoką aktywność zawodową kobiet – np. Indonezja, Bangladesz czy Malezja. Problem leży w interpretacjach i lokalnych zwyczajach.
• Prawo i biurokracja – w niektórych krajach kobiety nie mogą legalnie pracować bez zgody męskiego opiekuna (ojca, brata, męża). W innych sektorach są po prostu systemowo wykluczane.
• Brak infrastruktury i usług wspierających – brak żłobków, przedszkoli, elastycznych godzin pracy czy bezpiecznego transportu publicznego skutecznie zniechęca kobiety do aktywności zawodowej.
• Konflikty zbrojne i niestabilność – wojna, przemoc, ekstremizm religijny (np. działania talibów w Afganistanie) pogłębiają wykluczenie kobiet.

Aktywność zawodowa kobiet w Polsce

W Polsce kobiety stanowią 45,8% osób aktywnych zawodowo — to wynik niemal równy średniej unijnej (46,4%) i wyraźnie powyżej średniej światowej (40,2%). Statystyki wyglądają dobrze, ale rzeczywistość bywa bardziej złożona.

Choć kobiety w Polsce pracują prawie na równi z mężczyznami, to wciąż rzadziej zajmują stanowiska kierownicze, częściej zatrudnione są na umowach cywilnoprawnych i znacznie częściej pracują w sektorach niżej opłacanych — edukacji, opiece zdrowotnej czy handlu.

Do tego dochodzi tzw. druga zmiana — po pracy zawodowej to kobiety przez cały czas w przeważającej większości zajmują się domem, dziećmi i opieką nad starszymi członkami rodziny. Według badań GUS, Polki codziennie poświęcają średnio ponad dwie godziny więcej niż mężczyźni na prace domowe.

Kobieta, która pracuje = zmiana społeczna

Gdy kobiety podejmują pracę, zmienia się nie tylko ich życie, ale też cała gospodarka. Badania Banku Światowego pokazują, iż zwiększenie udziału kobiet na rynku pracy prowadzi do wzrostu PKB, poprawy zdrowia dzieci i większej stabilności społecznej.

Weźmy przykład Arabii Saudyjskiej, która jeszcze kilka lat temu była symbolem skrajnego ograniczenia aktywności zawodowej kobiet. Jednak od 2018 roku widać znaczną poprawę. Wskaźnik aktywności wzrósł do 19,7% dzięki reformom pozwalającym kobietom prowadzić samochód, zakładać firmy bez zgody opiekuna oraz podejmować pracę w sektorach wcześniej niedostępnych. Mimo wszystko bariera kulturowa przez cały czas jest silna, a tempo zmian – powolne.

Kilka ciekawostek o aktywności zawodowej kobiet

• Indie (28,7%) mają niższy udział kobiet na rynku pracy niż większość państw afrykańskich i latynoamerykańskich, mimo ogromnego potencjału gospodarczego.
• Malediwy (23,1%), znane jako raj dla turystów, mają jedną z najniższych aktywności zawodowych kobiet w Azji.
• Pakistan (22,8%) ma więcej kobiet w roli nauczycielek i lekarek niż Irak czy Iran, ale to wciąż kropla w morzu potrzeb.
• Bangladesz (36,9%), choć przez cały czas poniżej średniej, zawdzięcza większą aktywność zawodową kobiet rozwojowi przemysłu odzieżowego.
• Mołdawia ma najwyższy udział kobiet w zatrudnieniu (54,7%) – więcej niż mężczyzn!
• W Burundi, jednym z najbiedniejszych państw świata, kobiety stanowią 51,6% siły roboczej.
• Turkmenistan (53%) zaskakuje wysokim wskaźnikiem, mimo autorytarnego ustroju.

Czy coś się zmienia?

Tak, ale powoli. W wielu miejscach kobiety walczą o prawo do pracy — nie tylko na poziomie polityki, ale w codziennym życiu. Warto pamiętać, iż aktywność zawodowa kobiet to nie "zachodni wynalazek", ale fundament rozwoju społecznego. Bez niego nie ma mowy o nowoczesności.

Zwiększenie aktywności zawodowej kobiet nie jest wyłącznie sprawą danego kraju – to globalne wyzwanie. kooperacja organizacji międzynarodowych, rządów, biznesu i społeczeństwa obywatelskiego może zmienić los milionów kobiet.

Prawo do pracy, samorealizacji i niezależności ekonomicznej powinno być podstawowym prawem każdej kobiety – niezależnie od religii, kraju czy statusu społecznego.

Aktywność zawodowa kobiet na świecie

Image by fabrikasimf on Freepik