WSPÓLNY APEL przedstawicieli związków zawodowych przemysłu stalowego z Republiki Czeskiej, Polski i Słowacji

W dniach 14 -15 listopada 2025 r. odbyło się kolejne spotkanie przedstawicieli pracowników i związków zawodowych przemysłu metalurgicznego i stalowego z Czech, Polski i Słowacji. W wydarzeniu uczestniczyli liderzy związkowi największych przedsiębiorstw hutniczych naszych krajów, łącznie reprezentujący ponad 50 000 pracowników sektora. Po wymianie informacji o bieżącej sytuacji w poszczególnych zakładach i krajach stwierdzono, iż przemysł stalowy w całej Unii Europejskiej znajduje się w bardzo trudnej, wręcz krytycznej sytuacji. Uczestnicy są zgodni, iż niepewne jest utrzymanie produkcji stali na niezbędnym poziomie, a tym samym utrzymanie tysięcy miejsc pracy i ciągłości działania hut w regionie. Już teraz europejski przemysł stalowy stoi na krawędzi przetrwania – bez podjęcia natychmiastowych i zdecydowanych działań istnieje realna groźba zamykania hut i masowych zwolnień w Europie Środkowej. Niestety, takie negatywne zjawiska już się rozpoczęły, o czym świadczą kolejne informacje o upadłościach, zamknięciach zakładów produkcyjnych i zawieszeniu prac instalacji hutniczych.

W obliczu powyższych okoliczności, zważywszy, że:

• Polityka klimatyczno-energetyczna UE – coraz bardziej oderwana od realiów gospodarczych – stanowi zagrożenie dla rozwoju przemysłu w naszych krajach. Przedsiębiorstwa hutnicze ponoszą skrajnie wysokie koszty energii elektrycznej i gazu oraz uprawnień do emisji CO₂, co dramatycznie obniża ich globalną konkurencyjność. Ceny energii dla przemysłu w regionie pozostają około dwukrotnie wyższe niż średnio w latach 2015–2019 i należą do najwyższych w Europie, zaś koszt uprawnień EU ETS wzrósł z ~5 €/tonę w 2017 r. do ponad 71 €/tonę w 2025 r. – obciążając w sposób bezprecedensowy sektor energochłonny.
• Popyt na stal utrzymuje się na niskim poziomie. Jawne zużycie stali w UE spadło o 2,3% w 2024 roku (do 127 mln ton) – to trzeci z rzędu roczny spadek konsumpcji i piąty w ciągu ostatnich sześciu lat. Od 2019 r. (wyłączając wyjątkowy rok 2021) zapotrzebowanie na stal systematycznie maleje, co dobitnie ilustruje głęboki kryzys dotykający europejski przemysł stalowy, a pośrednio całą gospodarkę unijną. Wykorzystanie mocy produkcyjnych hut spadło do alarmująco niskich poziomów, a wiele zakładów ogranicza produkcję lub czasowo ją wstrzymuje z powodu braku opłacalności.
• Globalny kontekst rynkowy pogłębia kryzys. Utrzymujące się nadmierne zdolności produkcyjne stali na świecie – napędzane głównie przez państwa azjatyckie i Bliskiego Wschodu – stanowią realne zagrożenie dla europejskich producentów. W warunkach słabego popytu wewnętrznego unijny rynek staje się naturalnym kierunkiem eksportu nadwyżek stali z państw trzecich, co wywiera nasilającą się presję importową i dodatkowo pogarsza sytuację konkurencyjną przemysłu stalowego w UE. Jednocześnie niektóre państwa spoza UE (np. USA) wdrażają protekcjonistyczne środki handlowe (m.in. cła na stal) – to stawia naszych producentów w jeszcze trudniejszej pozycji konkurencyjnej.
• Zagrożone jest bezpieczeństwo ekonomiczne i społeczne naszych krajów. Hutnictwo stali stanowi kręgosłup przemysłowy Europy, będąc kluczowym sektorem strategicznym i dostawcą wysokiej jakości miejsc pracy dla setek tysięcy pracowników. Ponad 300 000 miejsc pracy bezpośrednio oraz ok. 2,6 miliona pośrednio zależy od sektora stalowego w UE. Dalsza degradacja tego przemysłu grozi nieodwracalnymi konsekwencjami dla całego kontynentu – w tym deindustrializacją regionów od dekad będących filarami europejskiej produkcji oraz destabilizacją społeczną milionów obywateli w Europie Środkowo-Wschodniej. Już teraz widoczny jest trend przenoszenia produkcji stali poza UE, co oznacza likwidację miejsc pracy u nas i przerzucanie emisji CO₂ do państw o niższych standardach.
• Dekarbonizacja przemysłu jest konieczna, jednak musi być przeprowadzona w sposób sprawiedliwy, planowy i realistyczny. Europejskie hutnictwo zobowiązane jest do realizacji ambitnych celów klimatycznych, co wymaga gigantycznych inwestycji w nowe technologie niskoemisyjne. Tymczasem brak jest wizji dla dalszego funkcjonowania przemysłu w UE, czego wyrazem jest chociażby brak gwarancji wsparcia finansowego dla tej transformacji oraz brak planu dotyczącego działań w krótko- i średnioterminowej perspektywie, tak by ze względu na rosnące koszty utrzymać miejsca pracy w najbliższych latach. Brak spójności europejskich wizji strategicznych dotyczących dekarbonizacji z potrzebami przemysłu oraz niekoniecznością utrzymania konkurencyjności Europy spowodował już kryzys unijnej polityki przemysłowej.
• Parlament Europejski dostrzega kryzys hutnictwa. Podczas posiedzenia plenarnego PE 23 października 2024 r. odbyła się debata pt. „Tackling the steel crisis: boosting competitive and sustainable European steel and maintaining quality jobs”. W jej trakcie podkreślono, iż sektor stalowy ma fundamentalne znaczenie strategiczne i ekonomiczne dla UE oraz wezwano do pilnego przygotowania silnego planu ratunkowego dla hutnictwa na poziomie unijnym. Podniesiono konieczność nadania priorytetu polityce przemysłowej, ograniczenia negatywnego wpływu kosztów energii na przemysł oraz wzmocnienia aktywnej polityki handlowej. W analogicznym duchu wypowiadają się takie instytucje jak Komisja Europejska oraz szefowie rządów i państw, np. podczas ostatniego kopenhaskiego szczytu Rady Europejskiej. Niestety, mimo tych deklaracji, brak dotąd przekucia ich na konkretne działania ochronne adekwatne do skali zagrożeń.

Uczestnicy spotkania uznali, iż konieczne jest niezwłoczne stawienie czoła kryzysowi europejskiego hutnictwa wszystkimi dostępnymi środkami. W związku z powyższym, jednogłośnie przyjmują niniejszy apel, domagając się podjęcia następujących działań:

• Jak najszybsze wprowadzenie w życie projektu Komisji Europejskiej w zakresie nowego narzędzia w polityce handlowej UE dla wyrobów stalowych (COM(2025) 726). Unia Europejska musi zdecydowanie zareagować na protekcjonistyczne działania innych państw (jak niedawne podwyżki ceł na wyroby stalowe w USA do 50%) poprzez równie zdecydowane zabezpieczenie własnego rynku. Przedłożony projekt Komisji odpowiada na wieloletnie postulaty branży stalowej i stanowi wyważoną, zgodną z zasadami WTO odpowiedź na strukturalne i pogłębiające się wyzwania związane z globalnymi nadmiernymi możliwościami produkcyjnymi w przemyśle stali. Priorytetem powinno być natychmiastowe i skuteczne wdrożenie projektu Komisji, aby ustabilizować rynek stali w UE. Od początku października wiele kategorii kontyngentów w ramach obowiązujących środków ochronnych zostało wyczerpanych w ciągu zaledwie kilku dni. Jest to wyraźny sygnał, iż importerzy przyspieszają dostawy w ramach obecnego, bardziej liberalnego reżimu kontyngentowego. jeżeli wdrożenie zostanie opóźnione do połowy 2026 r., UE ryzykuje neutralizację instrumentu na cały rok, pozostawiając europejski przemysł stalowy narażony na nieuczciwą konkurencję i dalsze zakłócenia rynku.
• Podjęcie pilnych działań ochronnych wobec gwałtownego wzrostu importu stali z Ukrainy do UE, w tym głównie Polski. Od 6 czerwca 2025 r. Ukraina została zwolniona z unijnych środków ochronnych na stal, co umożliwia nieograniczony i bezcłowy import do UE. Wspieranie Ukrainy przez UE powinno odbywać się w formie solidarnej i finansowej, a nie w formie nadmiernego otwarcia rynków kosztem głównie wschodnich państw UE, z pominięciem należytych okresów przejściowych. Przyznanie Ukrainie preferencyjnych warunków jeszcze przed jej faktycznym członkostwem w UE może osłabiać motywację do pełnej integracji i wprowadzania realnych reform. Polska jako kraj graniczący, odczuwa skutki tej decyzji najmocniej, bowiem w okresie pierwszej połowy 2025 r. trafiło tu ok. 50% wszystkich wyrobów stalowych dostarczanych przez Ukrainę do UE, a w przypadku prętów zbrojeniowych aż 90%.
• Pilna interwencja na rynku energii w celu obniżenia kosztów energii elektrycznej i gazu dla producentów stali oraz utrzymania konkurencyjności europejskiego hutnictwa. W szczególności wzywamy do ustanowienia maksymalnej ceny energii elektrycznej na poziomie 50 €/MWh dla całego wolumenu energii dla odbiorców przemysłowych w UE. Postulujemy także wdrożenie rozwiązań systemowych takich jak zastosowanie ulg podatkowych i niższych taryf przesyłowych, co złagodziłoby ekstremalną zmienność cen energii i zapewniło stabilne, przystępne cenowo dostawy prądu dla hut. Najważniejszym celem musi być powrót cen energii do poziomów umożliwiających konkurowanie naszych hut z podmiotami spoza UE. Ramy CISAF są wsparciem niewystarczającym z uwagi na liczne ukryte w nich ograniczenia.
• Reforma systemu EU ETS oraz adekwatne wdrożenie mechanizmu CBAM, które będą decydujące dla przyszłości europejskiego przemysłu stalowego. Wzywamy do rozpoczęcia ogólnoeuropejskiej debaty nad korektą EU ETS, z rozważeniem czasowego zawieszenia handlu emisjami CO₂oraz ograniczenia na nim udziału podmiotów czysto finansowych – tak, aby od 2026 r. powstrzymać dalszy spekulacyjny wzrost cen uprawnień przekładający się na koszty przemysłu. Równocześnie apelujemy o wdrożenie Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) w sposób realistyczny i neutralny dla konkurencyjności europejskich producentów stali. Wzywamy do uwzględnienia stanowiska szerokiej koalicji europejskich przedsiębiorstw przemysłowych, które w październiku 2025 r. wystosowały wspólny apel do instytucji UE o pilną reformę systemu ETS oraz mechanizmu CBAM. W liście podpisanym przez ponad 80 firm i organizacji wskazano, iż obecna ścieżka redukcji emisji oraz szybkie wygaszanie darmowych uprawnień do emisji CO₂ stanowią zagrożenie dla ekonomicznej wykonalności transformacji i przyszłości przemysłu energochłonnego w Europie. CBAM w obecnym kształcie nie zapewnia skutecznej ochrony przed ucieczką emisji (carbon leakage), a dodatkowe koszty CO₂ mogą przekraczać możliwości finansowe wielu firm. Apelujemy o przedłużenie okresu darmowych alokacji i wstrzymanie ich wygaszania przez CBAM. Nowe regulacje klimatyczne nie mogą pogłębiać dysproporcji między UE a resztą świata – ich kształt powinien uwzględniać realia gospodarcze i tempo transformacji technologicznej sektora.
• Pełne rekompensaty kosztów pośrednich EU ETS. Domagamy się zagwarantowania przedsiębiorstwom hutniczym maksymalnego możliwego poziomu rekompensat za pośrednie koszty emisji (tj. przenoszone w cenach energii elektrycznej) wynikające z funkcjonowania systemu ETS. Wszystkie kwalifikujące się sektory i firmy powinny otrzymywać wsparcie na najwyższym dopuszczalnym poziomie, aby zrównoważyć koszty emisji ponoszone przez europejskich producentów i zapobiec ucieczce przemysłu (carbonleakage) poza granice UE.
• Ograniczenie eksportu złomu stalowego z UE. W obliczu wyzwań transformacji klimatycznej apelujemy o wprowadzenie skutecznych instrumentów ograniczających masowy wywóz złomu poza Unię. Złom stalowy jest kluczowym surowcem dla produkcji stali niskoemisyjnej – zwiększenie jego dostępności na rynku wewnętrznym UE poprzez ograniczenie eksportu pomoże hutnictwu ograniczyć emisje i zużycie energii. Polityka handlowa UE powinna traktować złom jako strategiczny surowiec – jego niekontrolowany wypływ za granicę niweluje wysiłki dekarbonizacyjne (przenosząc emisje do państw o bardziej liberalnych regulacjach środowiskowych) oraz pozbawia europejskich producentów przewagi w postaci już „zdekarbonizowanego” materiału. Postulujemy wprowadzenie odpowiednich środków handlowych oraz ambitnych celów recyklingu stali, aby maksymalnie wykorzystać ten surowiec w obiegu unijnym.
• Umożliwienie korzystania przez hutnictwo ze środków funduszy europejskich. Wzywamy do pilnej modyfikacji zasad i notyfikacji dotyczących funduszy europejskich, tak aby przedsiębiorstwa stalowe stały się ich kwalifikowanymi beneficjentami. w tej chwili brak jest pewności czy branża hutnicza może w pełni korzystać z dostępnych instrumentów finansowych – należy usunąć nadmierne ograniczenia i jasno zagwarantować możliwości dofinansowania kluczowych inwestycji modernizacyjnych i innowacyjnych w sektorze. Stworzenie równych warunków wsparcia dla projektów dekarbonizacyjnych w całej UE jest niezbędne, aby wszystkie kraje (w tym Polska, Czechy i Słowacja) mogły unowocześniać swoje huty przy porównywalnym poziomie pomocy publicznej.
• Ochrona jakości miejsc pracy i sprawiedliwa transformacja. Przemysł stalowy i metalurgiczny tradycyjnie zapewnia stabilne zatrudnienie o wysokiej jakości – dobrze płatne miejsca pracy, wysokie kwalifikacje, rozwój lokalnych społeczności. Apelujemy o podjęcie działań chroniących te miejsca pracy przed likwidacją. Aktywna polityka rynku pracy powinna towarzyszyć transformacji sektora, umożliwiając pracownikom rozwój kompetencji i przekwalifikowanie w miarę wdrażania nowych technologii. W szczególności wzywamy do zwiększenia wsparcia dla szkoleń technicznych oraz ścisłego monitorowania wpływu transformacji na zatrudnienie (np. poprzez Europejskie Obserwatorium Sprawiedliwej Transformacji w ramach Czystego Porozumienia Przemysłowego). Proces redukcji emisji musi uwzględniać czynnik ludzki – konieczne jest zapewnienie, iż zmiany będą wprowadzane w sposób sprawiedliwy społecznie, z poszanowaniem praw pracowniczych i przy wsparciu dla regionów i społeczności zależnych od hutnictwa.
• Kompleksowy przegląd zielonej polityki UE w zakresie przemysłu. W świetle najpoważniejszego od dekad kryzysu hutnictwa domagamy się dokonania przeglądu i rewizji obecnej polityki klimatyczno-energetycznej UE, w tym założeń Europejskiego Zielonego Ładu oraz planowanego systemu ETS2 obejmującego nowe sektory. Transformacja ku gospodarce niskoemisyjnej powinna następować w tempie możliwym do udźwignięcia przez przemysł – wdrożenie nowych regulacji w obecnym kształcie doprowadzi do upadku wielu gospodarek Europy Środkowo-Wschodniej, a w konsekwencji poważnie zagrozi stabilności ekonomicznej całej Unii. Obecna polityka w swojej skrajnej formie już teraz skutkuje utratą konkurencyjności unijnego sektora stalowego oraz stanowi zagrożenie dla stabilności społecznej naszych państw. Europa potrzebuje zrównoważonej strategii przemysłowej, która pogodzą cele klimatyczne z wymogami bezpieczeństwa gospodarczego – dlatego apelujemy o skorygowanie kursu unijnej polityki tak, by ratować przemysł stalowy zamiast przyspieszać jego likwidację.

Niniejszym apelujemy do decydentów na szczeblu krajowym i europejskim o pilne podjęcie powyższych działań. Rządy Polski, Czech i Słowacji we współpracy z europarlamentarzystami powinny niezwłocznie zwrócić uwagę Komisji Europejskiej i całego Parlamentu Europejskiego na opisane wyzwania oraz konieczność wprowadzenia stosownych regulacji ochronnych dla przemysłu stalowego. Tylko skoordynowana, natychmiastowa reakcja pozwoli zahamować postępującą deindustrializację, utrzymać konkurencyjność sektora oraz zapewnić stabilność gospodarczą i społeczną w naszym regionie.

ZAKOPANE, dnia 14 – 15 listopada 2025 r.

Bc. Roman Ďurčo, Przewodniczący OS KOVO

Juraj Varga, Przewodniczący RO OZ KOVO U.S. Steel Košice

Andrzej Karol, Przewodniczący Krajowej Sekcji Hutnictwa NSZZ „Solidarność”