Rok 2023 dobiega końca, a wraz z nim jubileuszowy Rok Jana Matejki, w którym celebrowaliśmy twórczość jednego z najwybitniejszych artystów w historii Polski. Z tej okazji DESA Unicum zaprasza na wystawę, na której nie zabraknie zarówno prac Matejki, jak i jego uczniów: Jacka Malczewskiego, Jana Styki czy Maurycego Gottlieba i Włodzimierza Tetmajera. Na ekspozycji znalazły się także dzieła przedstawicieli tzw. pierwszej Grupy Krakowskiej.
Przeczytaj również: Użytkownicy Vinted są najaktywniejsi w weekendy. 15 faktów na 15. urodziny platformy
W związku z przypadającymi na ten rok trzema ważnymi datami, tj.: 185. rocznicą urodzin Jana Matejki, 130. rocznicą jego śmierci oraz 125. rocznicą powstania pierwszego biograficznego muzeum na ziemiach polskich – Domu Jana Matejki w Krakowie, 2023 ogłoszono Rokiem Matejkowskim. Przez ostatnie miesiące w wielu muzeach i galeriach w całej Polsce odbywały się wydarzenia i ekspozycje poświęcone twórczości artysty. DESA Unicum na jednej z ostatnich wystaw przedaukcyjnych w tym roku idzie o krok dalej, prezentując zbiór niemal 60 obrazów od początków romantyzmu, przez szkołę matejkowską i modernizm, aż do awangardy lat 30. ubiegłego wieku.
– Tak szeroki przekrój nazwisk pozwala prześledzić wątki i motywy, które przewijały się w polskiej sztuce przez niemal 100 lat, a także zrozumieć, jak wielki wpływ miał na młodszych artystów Matejko. Centralną miejsce na wystawie zajmuje dzieło samego mistrza „Św. Stanisław karcący Bolesława Śmiałego”. To wielka rzadkość na rynku – prezentowany obraz znajduje się na co dzień w rękach prywatnych, więc możliwość obejrzenia go na żywo to duże wydarzenie – mówi Michał Szarek, koordynator wystawy i ekspert DESA Unicum.
Przeczytaj również: Nie udało Ci się sprzedać części kolekcji? Unijne przepisy regulują, czego nie możesz zrobić
Uczniowie Matejki w Krakowie
Jan Matejko jako dyrektor Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie miał ogromny wpływ na życie i twórczość wybitnych polskich artystów, takich jak Jacek Malczewski, Stanisław Wyspiański, Leon Wyczółkowski, Maurycy Gottlieb czy Jan Styka. Jan Styka był pomysłodawcą olbrzymiego przedsięwzięcia, jakim było stworzenie „Panoramy Racławickiej”. Najlepiej czuł się w tematyce historycznej i to te sceny stanowią dzisiaj trzon jego dorobku, co w dużym stopniu zawdzięcza właśnie Matejce. To pod skrzydłami mistrza w latach 1882-1885 rozwijał swoje zamiłowanie do malarstwa historycznego oraz religijnego. Na wystawie znalazł się obraz „Ofiara dla bogów”, będący dobrym przykładem wykorzystania tematyki mitologicznej w twórczości Styki.
Maurycy Gottlieb przez kilka lat studiował w wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie rozwinął swój oryginalny warsztat malarski, jednak po trzech latach, zafascynowany monumentalnym malarstwem Jana Matejki, przeniósł się do Krakowa. W klasie wielkiego mistrza chciał łączyć patriotyczne wątki polsko-żydowskie, jednak w wyniku ataków na tle antysemickim musiał ponownie wyjechać za granicę. W 1879 r. został zaproszony przez samego Matejkę do powrotu do Krakowa, gdzie rozpoczął prace nad historycznym cyklem malarskim przedstawiającym dzieje Żydów w Polsce. Zmarł przedwcześnie jeszcze w tym samym roku, pozostawiając po sobie jednak bogaty dorobek artystyczny. Na wystawie w DESA Unicum prezentowane są dwa obrazy z ostatnich lat działalności artysty: „Sita, Natan i Sułtan” z cyklu „Natan Mędrzec” według dramatu Gottholda Ephraima Lessinga oraz „Portret młodej kobiety”.
Niewątpliwie jednymi z najbardziej znanych absolwentów Szkoły Sztuk Pięknych, których prace podziwiać można w DESA Unicum, są Jacek Malczewski i Włodzimierz Tetmajer. Na wystawie znalazły się dwa obrazy tych młodopolskich artystów: „Orka” Tetmajera i „Thanatos przed dworkiem” („Dworek rodzinny”) Malczewskiego. Młoda Polska była jedną z najbarwniejszych i najciekawszych epok w polskiej kulturze, a jej tradycja trwała stosunkowo długo. Jej echa odnajdujemy choćby jeszcze w okresie dwudziestolecia międzywojennego.
Na wystawie, oprócz dzieł tych wszystkich dobrze znanych artystów, będzie można też zobaczyć prace malarzy nieco zapomnianych, aczkolwiek wprost odwołujących się do historyzującej twórczości Matejki. Mowa tutaj o Zygmuncie Sokołowskim, Bronisławie Abramowiczu czy Konstantym Mańkowskim.
Przeczytaj również: Stella McCartney promuje recykling biologiczny z wykorzystaniem AI. To kolejny przełom dla branży modowej
Kraków stolicą życia artystycznego
Przedwojenna Grupa Krakowska, tzw. pierwsza Grupa Krakowska, była formacją o luźnym charakterze, zrzeszającą artystów o podobnych poglądach politycznych, które zbliżały ich do siebie i jednoczyły we wspólnym celu, jakim było tworzenie sztuki zaangażowanej społecznie. Jej powstanie było reakcją na globalny kryzys finansowy oraz wynikającą z niego falę bezrobocia i ubóstwa, a związani z nią młodzi twórcy wierzyli, iż mogą zmienić rzeczywistość. Do Grupy Krakowskiej należeli m.in. Leopold Lewicki i Adam Marczyński, których prace podziwiać można na wystawie w DESA Unicum. Wyrastający z tradycji matejkowskiej Lewicki to niezwykle interesująca postać. Tematyka i polityczny charakter jego twórczości przyczyniły się do usunięcia go z wystawy końcoworocznej w krakowskiej ASP w 1932 r. Przez kontekst upublicznienia prezentowanej w DESA Unicum pracy „Pogrzeb robotnika” i innych rewolucyjnych obrazów artysty oraz zaangażowanie polityczne Lewickiego jego mieszkanie zostało wtedy przeszukane przez policję, co ostatecznie doprowadziło do aresztowania młodego malarza. Tę awangardową część wystawy dopełni wczesny obraz Lenicy „Straszni mieszczanie” – to krytyka mieszczańskiego życia, a sposób przedstawienia postaci przywodzi na myśl wiersz Juliana Tuwima „Mieszkańcy”, w którym pada to sformułowanie.
Grudniowa wystawa sztuki dawnej podzielona na dwie części – sesję I i II – to mocna końcówka sezonu w DESA Unicum. Znalazło się na niej łącznie niemal 160 obrazów, które można sklasyfikować jako prace XIX-wieczne, młodopolskie, o charakterze modernistycznym, pochodzące z okresu dwudziestolecia międzywojennego, a także te wpisujące się w krąg École de Paris. Wśród kilkudziesięciu artystów znalazły się takie nazwiska jak Piotr Michałowski, Józef Brandt, Mela Muter, Mojżesz Kisling, Jerzy Kossak, Wlastimil Hoffman i wielu, wielu innych. Odwiedziny w DESA Unicum to świetny pomysł na spędzenie zimowego weekendu w otoczeniu sztuki najwybitniejszych polskich malarzy.
Przeczytaj również: Ten zimowy dodatek to must have sezonu
Zdjęcie główne: mat. prasowy
