Opublikowany przez BusinessEurope ‘Barometr Reform’ rzuca światło na najważniejsze wyzwania, z jakimi mierzą się europejskie gospodarki. Wyniki analizy są jednoznaczne: jeżeli Europa gwałtownie nie zareaguje, może znaleźć się w długoterminowym trendzie stagnacji gospodarczej, z którego wyjście będzie znacznie trudniejsze niż poprzez dotychczas realizowane reformy.
Celem publikowanego co roku ‘Barometru’ BusinessEurope, organizacji zrzeszającej europejskie federacje pracodawców, jest analiza globalnej konkurencyjności Europy. Podobnie jak w poprzednich latach, raport zawiera makroanalizę konkurencyjności UE w porównaniu z innymi makroregionami. W tym wydaniu znajduje się w nim również dogłębna analiza stosunków handlowych UE-USA i związanych z nimi zagrożeń, a także badanie trendów produktywności. Jakie wnioski płyną z dokumentu?
Europejska gospodarka w defensywie
Od kilku lat Unia Europejska notuje coraz gorsze wyniki w porównaniu z głównymi rywalami gospodarczymi. Podczas gdy USA odnotowały wzrost PKB o 2,5% w 2024 roku, w UE było to jedynie 1,1%. Luka między obiema gospodarkami nieustannie się powiększa – w 2008 roku amerykański PKB był o 23% wyższy od unijnego, a w 2023 roku ta różnica wzrosła do 42%. jeżeli nie zostaną podjęte zdecydowane kroki, Europa pozostanie w tyle w globalnym wyścigu konkurencyjności.
Nadmierne regulacje hamują rozwój biznesu
Ilość regulacji w UE osiągnęła poziom krytyczny. W latach 2019–2024 w Unii wprowadzono około 13 000 nowych przepisów, podczas gdy w USA było ich tylko 3 000. Firmy wskazują, iż rosnące wymogi administracyjne, raportowanie i skomplikowane procedury prawne ograniczają ich zdolność do innowacji, ekspansji i inwestycji.
Jednolity Rynek wciąż nie jest jednolity
Chociaż UE od lat promuje swobodny przepływ towarów, usług i kapitału, rzeczywistość jest daleka od ideału. Wielu przedsiębiorców podkreśla, iż mimo teoretycznej swobody przepływu towarów, usług i kapitału, w praktyce obowiązują liczne bariery administracyjne, a różnice w przepisach krajowych wciąż komplikują handel wewnątrz Unii. To właśnie ukończenie Jednolitego Rynku – w tym w obszarze finansów i usług – mogłoby stać się jednym z najważniejszych działań wspierających wzrost gospodarczy w Europie.
Reformy w UE są zbyt powolne
Przedsiębiorcy są coraz bardziej rozczarowani tempem wdrażania reform w Europie. W szczególności negatywnie oceniają realizację Krajowych Planów Odbudowy, które miały przyspieszyć rozwój gospodarczy po pandemii. Większość respondentów wyraża niezadowolenie z wdrażania KPO – tylko 10% federacji należących do BusinessEurope uznało jego realizację za satysfakcjonującą. Opóźnienia administracyjne, nadmierna biurokracja i brak zaangażowania sektora prywatnego sprawiają, iż programy te nie przynoszą oczekiwanych efektów.
Brakuje spójnej strategii budżetowej UE
Przedsiębiorcy domagają się bardziej elastycznego budżetu Unii, który wspierałby najważniejsze sektory, takie jak zielona i cyfrowa transformacja. Mniej biurokracji, więcej przejrzystości i lepsza alokacja środków – to najważniejsze oczekiwania biznesu. W raporcie podkreślono także konieczność lepszego wykorzystania środków na badania i rozwój.
Wysokie ceny energii ograniczają konkurencyjność
Koszt energii elektrycznej w Europie w 2024 r. był choćby trzykrotnie wyższy niż w USA i Chinach. W 2024 r. przedsiębiorstwa przemysłowe płaciły za energię elektryczną średnio 0,199 €/kWh, podczas gdy w Chinach było to 0,082 €/kWh, a w USA 0,075 €/kWh. Taka różnica znacząco obniża konkurencyjność europejskiego przemysłu, szczególnie w sektorach energochłonnych. Bez reformy rynku energii i obniżenia kosztów produkcji Unia będzie tracić kolejne inwestycje na rzecz regionów o bardziej przyjaznym otoczeniu gospodarczym.
Brak dostępu do kapitału ogranicza innowacyjność firm
W Europie dostępność finansowania dla startupów i przedsiębiorstw rozwijających nowe technologie jest ograniczona. Europejskie rynki kapitałowe są mniej rozwinięte niż w USA – firmy mają trudności z pozyskaniem kapitału na rozwój, co zmusza je do przenoszenia działalności do bardziej przyjaznych środowisk inwestycyjnych, takich jak Dolina Krzemowa.
Polityka USA znacząco wpływa na inwestycje w Europie
85% ankietowanych organizacji biznesowych uważa, iż deregulacja w USA może negatywnie wpłynąć na inwestycje w Europie. Dalsze napięcia w relacjach transatlantyckich mogą utrudnić eksport europejskich produktów na rynek amerykański, co szczególnie dotknie sektory motoryzacyjny, technologiczny i przemysł ciężki. Bez skutecznej strategii handlowej Unia ryzykuje osłabienie swoich kluczowych sektorów przemysłowych.
Atrakcyjność UE dla inwestorów zagranicznych spada
Inwestorzy coraz rzadziej wybierają Europę jako miejsce lokowania kapitału. Podczas gdy USA pozostają globalnym liderem w przyciąganiu zagranicznych inwestycji bezpośrednich (FDI), przepływy do UE maleją. Unijne firmy zgłaszają, iż niepewność regulacyjna, wysokie podatki i bariery administracyjne skutecznie odstraszają potencjalnych inwestorów.
Brak wykwalifikowanych pracowników hamuje rozwój gospodarki
Firmy w całej Europie borykają się z problemem niedoboru wykwalifikowanych pracowników. Starzejące się społeczeństwo oraz brak odpowiednio dostosowanych programów kształcenia i migracji powodują, iż gospodarka UE stoi przed ryzykiem braku rąk do pracy w strategicznych branżach. Firmy zgłaszają trudności w znalezieniu specjalistów z obszaru IT, inżynierii i technologii, co utrudnia rozwój innowacji i skalowanie działalności. Bez reform w edukacji i lepszej polityki imigracyjnej trudno będzie sprostać tym wyzwaniom
Rekomendowane działania
Autorzy raportu wskazują na pilną konieczność podjęcia konkretnych działań, takich jak:
- Ograniczenie obciążeń regulacyjnych o minimum 25% (a choćby 35% dla sektora MŚP),
- Zmiana podejścia do budżetu UE poprzez zwiększenie elastyczności i koncentrację na inwestycjach,
- Utworzenie Unii Oszczędności i Inwestycji, integrującej Unię Rynków Kapitałowych i Unię Bankową,
- Usunięcie istniejących barier regulacyjnych i ułatwienie dostępu do venture capital.
Apel przedsiębiorców o szybkie działania
Badania opinii europejskich przedsiębiorców przeprowadzone przez BusinessEurope wskazują, iż choć nowe deklaracje Komisji Europejskiej dotyczące wspierania konkurencyjności i uproszczenia prawa uznaje się za krok w dobrym kierunku, najważniejsze są szybka realizacja i konkretne efekty reform. Przedsiębiorstwa alarmują, iż UE stopniowo traci na atrakcyjności inwestycyjnej, a obecne tempo zmian może nie wystarczyć, by odwrócić ten niekorzystny trend.
Raport stanowi jasne ostrzeżenie i jednocześnie drogowskaz dla decydentów europejskich – bez pilnych reform Unia Europejska ryzykuje dalszym pogłębianiem przepaści konkurencyjnej wobec USA i Chin, z poważnymi konsekwencjami dla przyszłości europejskiej gospodarki.
Ewelina Augustyniak, ekspertka ds. UE, Konfederacja Lewiatan
BusinessEurope to Konfederacja Europejskiego Biznesu – stowarzyszenie przedsiębiorców i pracodawców z siedzibą w Brukseli założone w 1958 r. Jest rzecznikiem wzrostu i konkurencyjności na poziomie europejskim, reprezentującym interesy firm z całego kontynentu i angażującym się w kwestie, które najbardziej wpływają na ich rozwój. Jako uznany partner społeczny, wypowiada się w imieniu przedsiębiorstw każdej wielkości w 36 krajach europejskich, których krajowe federacje biznesowe są bezpośrednimi członkami BusinessEurope. Konfederacja Lewiatan jest jedyną organizacją w Polsce należącą do tego grona, a Maciej Witucki zajmuje w tej chwili stanowisko wiceprezydenta BusinessEurope.
Artykuł do Brussels Headlines – newslettera europejskiego Konfederacji Lewiatan – marzec 2025
