1 miesiąc temu
20 lutego odbyła się konferencja „Ukraińska droga do UE. Polskie doświadczenia”, zorganizowana przez Warsaw Enterprise Institute we współpracy z Institute for Economic Research and Policy Consulting z Kijowa. Wydarzenie poświęcone było przyszłości wspólnego rynku europejskiego oraz potencjałowi współpracy polskich i ukraińskich przedsiębiorstw. Podczas konferencji zaprezentowaliśmy także nasz najnowszy raport „Ukraina na drodze do Unii Europejskiej: realia i perspektywy w świetle doświadczeń Polski”, który kompleksowo analizuje wyzwania i szanse stojące przed Ukrainą na drodze do członkostwa w Unii Europejskiej.
Raport „Ukraina na drodze do Unii Europejskiej: realia i perspektywy w świetle doświadczeń Polski”, opracowany przez Warsaw Enterprise Institute we współpracy z Institute for Economic Research and Policy Consulting z Ukrainy, opiera się na analizach prawnych, badaniach ukraińskiego rynku oraz doświadczeniach Polski z okresu reform akcesyjnych. Nasza publikacja stanowi próbę całościowego spojrzenia na wyzwania i możliwości, które stoją przed Ukrainą w jej drodze do członkostwa w UE. Proces integracji Ukrainy z Unią Europejską staje się jednym z kluczowych wyzwań geopolitycznych XXI wieku. To proces, który ma potencjał przeobrażenia nie tylko przyszłości samej Ukrainy, ale także całej Unii Europejskiej, zmieniając układ sił wewnątrz wspólnoty i wzmacniając znaczenie Europy Środkowo-Wschodniej. Ukraina, jako kraj o dużym terytorium, znaczącej liczbie ludności i potencjale gospodarczym, przesuwa punkt ciężkości polityki unijnej na Wschód. Polska może zyskać naturalnego sojusznika w kluczowych kwestiach, takich jak utrzymanie silnych relacji transatlantyckich czy przeciwdziałanie centralizacji UE. Akcesja Ukrainy do UE niesie za sobą również szereg wyzwań, także dla Polski.
Autorzy raportu wykorzystują polskie doświadczenia, by nakreślić możliwe scenariusze dla Ukrainy. Dwadzieścia lat po przystąpieniu do Unii Europejskiej Polska jest jednym z największych beneficjentów integracji. Wzrost PKB per capita z 49 proc. do 77 proc. średniej unijnej w latach 2004–2023 świadczy o skutecznej konwergencji gospodarczej. Eksport wzrósł sześciokrotnie, osiągając 350 mld euro, z czego 262 mld euro trafiło do państw UE. Otwarcie granic i szybki rozwój gospodarczy obniżyły bezrobocie z 19 proc. do 3 proc., a Polacy pracujący za granicą przetransferowali do kraju ponad 200 mld zł. Fundusze unijne umożliwiły modernizację infrastruktury, rozwój transportu, ekologicznej komunikacji i szerokopasmowego Internetu, co poprawiło dostęp do usług publicznych, szczególnie na obszarach oddalonych od dużych miast. Wsparcie z Europejskiego Funduszu Społecznego pozwoliło sfinansować projekty edukacyjne i szkoleniowe, a środki na rozwój wsi zwiększyły konkurencyjność polskiego rolnictwa. Łącznie Polska otrzymała 245,5 mld euro, wpłacając w tym czasie 83,7 mld euro, co daje dodatni bilans na poziomie 161,6 mld euro. Mimo wielu znaczących sukcesów, integracja Polski z UE niosła za sobą również koszty, takie jak likwidacja części zakładów przemysłowych, odpływ wykwalifikowanej siły roboczej na Zachód czy konieczność dostosowania się do unijnych regulacji, w tym rosnących restrykcji ekologicznych i wymagań transportowych, które często osłabiały konkurencyjność lokalnych przedsiębiorców.
Droga Ukrainy do członkostwa jest znacznie bardziej skomplikowana niż ścieżka, którą przeszła Polska. Konflikt z Rosją, kryzys gospodarczy, a do tego zniszczenie infrastruktury wymagające odbudowy, której koszty mogą sięgnąć choćby 450 mld euro. Mimo to potencjał gospodarczy kraju jest olbrzymi. Ukraina odgrywa kluczową rolę w globalnych łańcuchach dostaw żywności. Jej integracja z UE wzmocniłaby produkcję rolną w ramach europejskiej Wspólnoty i przyczyniłaby się do stabilizacji światowych rynków żywności, szczególnie w regionach zależnych od ukraińskiego eksportu, takich jak Afryka Północna i Bliski Wschód. Ogromne zasoby energetyczne Ukrainy, w tym potencjał rozwoju energii odnawialnej, mogłyby wzmocnić bezpieczeństwo energetyczne UE. Jej integracja wsparłaby wysiłki UE na rzecz dywersyfikacji dostaw surowców, zmniejszając zależność od źródeł spoza Wspólnoty i zwiększając odporność europejskich systemów energetycznych. Ponadto dostosowanie Ukrainy do Europejskiego Zielonego Ładu przyspieszyłoby globalne wysiłki na rzecz walki ze zmianami klimatu, dając przykład innym regionom.
Warto także pamiętać, iż ukraińska akcesja to nie tylko korzyści gospodarcze. Jej wpływ na układ sił wewnątrz Unii Europejskiej może być równie istotny. Kraj o dużym terytorium i znaczącej liczbie ludności wzmocni „wschodnie skrzydło” Wspólnoty, przesuwając punkt ciężkości polityki unijnej bliżej Europy Środkowo-Wschodniej. W tym układzie Polska zyska naturalnego sojusznika w wielu kluczowych sprawach – od utrzymania silnych relacji transatlantyckich z USA, po przeciwdziałanie dalszej centralizacji UE i dążenie do utrzymania suwerenności państw członkowskich. Dla Polski akcesja Ukrainy oznaczałaby przełamanie pewnego impasu jej członkostwa w UE. Jesteśmy krajem zbyt dużym, by bezrefleksyjnie podążać za głównym nurtem decyzji podejmowanych przez największych graczy, ale zbyt słabym, by samodzielnie narzucać własną agendę. Silny sojusz z Ukrainą daje szansę na nową dynamikę, która może przesądzić o roli Polski jako lidera regionu. To okazja, by nasz kraj przestał być wyłącznie „brzegowym” członkiem Unii i stał się centralnym graczem w jej politycznej i gospodarczej rzeczywistości. Ukraina, z populacją ponad 40 milionów osób, stanowi ogromny rynek zbytu dla polskich towarów. Po zawarciu umowy o pogłębionej strefie wolnego handlu (DCFTA) Ukraina już teraz stała się jednym z ważniejszych partnerów handlowych Unii Europejskiej, a wartość wzajemnej wymiany handlowej sukcesywnie rośnie. Polskie przedsiębiorstwa, szczególnie z sektora maszynowego, chemicznego i rolno-spożywczego, mogą liczyć na znaczące zwiększenie eksportu na ukraiński rynek. Wraz z akcesją Ukrainy dla Polski otworzy się dostęp do jednego z największych rynków wschodnich, co będzie szansą dla polskich eksporterów. Ukraina, jako kraj o znacznym potencjale produkcyjnym i zasobach naturalnych, stanie się ważnym partnerem w zakresie współpracy przemysłowej i handlowej. Polskie firmy budowlane i inżynieryjne mogą odgrywać kluczową rolę w odbudowie infrastruktury Ukrainy, której potrzeby szacowane są na ponad 450 miliardów euro. Szczególne możliwości otwierają się w sektorze energetycznym, gdzie Polska i Ukraina mogą współpracować w zakresie modernizacji systemów energetycznych, rozwijania odnawialnych źródeł energii i eksportu zielonego wodoru do Unii Europejskiej.
Nie obędzie się jednak bez wyzwań. Wejście Ukrainy do UE wiązałoby się ze znaczącym wzrostem budżetu Unii Europejskiej. Autorzy raportu szacują, iż integracja Ukrainy mogłaby wymagać zwiększenia budżetu UE choćby o 20 proc., co oznaczałoby konieczność alokacji dodatkowych kilkudziesięciu miliardów euro rocznie na fundusze strukturalne i politykę spójności. Dla Polski oznaczałoby to konieczność podwyższenia własnej składki członkowskiej, co w praktyce mogłoby przełożyć się na miliardy złotych rocznie. Ukraina, jako kraj o jednym z najniższych PKB per capita w Europie, stałaby się największym beneficjentem funduszy unijnych, zwłaszcza polityki spójności i Wspólnej Polityki Rolnej. Oznacza to, iż środki dotychczas kierowane do Polski mogłyby zostać istotnie ograniczone, co mogłoby wpłynąć na zmniejszenie wsparcia dla takich obszarów jak infrastruktura czy modernizacja rolnictwa, w tej chwili szacowanego na około 10 miliardów euro rocznie. Jak wskazuje PISM, Polska byłaby zmuszona rywalizować o finansowanie z nowym, bardzo dużym beneficjentem.
Ukraina stoi dziś u progu jednego z najważniejszych wyzwań swojej najnowszej historii. Proces akcesyjny do UE to bowiem nie tylko formalna procedura spełnienia określonych kryteriów, ale także gruntowna modernizacja instytucjonalna, gospodarcza i społeczna. W tym kontekście polskie doświadczenia sprzed dwóch dekad nabierają szczególnego znaczenia, biorąc oczywiście pod uwagę odmienne uwarunkowania obu akcesji, jak i zmiany, jakie dokonały się w Unii Europejskiej. Nowy raport WEI i IER, łącząc perspektywę geopolityczną, gospodarczą oraz doświadczenia Polski, oferuje kompleksową analizę wyzwań i możliwości związanych z przyszłą integracją Ukrainy z Unią Europejską. To dokument, który powinien stać się punktem odniesienia dla decydentów w Polsce i całej Europie.
Więcej w raporcie.
