Neuroróżnorodność czy neurowashing?

Tylko 2% osób w spektrum autyzmu znajduje zatrudnienie na polskim rynku pracy. To nie tylko hamuje ich rozwój indywidualny, ale także oznacza utratę ogromnego potencjału dla gospodarki, która coraz bardziej potrzebuje nieszablonowego myślenia, kreatywnych rozwiązań i nowych perspektyw. Na drodze do zatrudnienia takich osób są bariery wynikające z niewiedzy oraz brak zrozumienia w środowisku neurotypowym.

Neuroróżnorodność dopiero od niedawna zaczęła przebijać się do debaty publicznej. O osobach w spektrum autyzmu mówi się coraz częściej – w firmach, szkołach i mediach. Jednak między dyskusją a realnym włączeniem w życie społeczne i zawodowe jest ogromna przepaść.

Od deklaracji do działań

Fundacja AS POWER, prowadząca działalność charytatywną na rzecz wchodzących w dorosłe życie AS-ów, czyli osób neuroatypowych oraz ich otoczenia: akademickiego i zawodowego, podczas jednej z debat pt. „Neuroróżnorodność czy neurowashing?” stworzyła przestrzeń do rozmów o tym, jak wprowadzać realne zmiany – od szkół po korporacje. Spotkanie poprowadziła Monika Richardson, dziennikarka i pierwsza Ambasadorka Fundacji, która w swoim wystąpieniu zaznaczyła:

„Różnorodność staje się dzisiaj tematem debaty społecznej, ale to jeszcze nie znaczy, iż wiemy, jak do tego podejść w takim realnym, codziennym sensie”.

Wyzwania i szanse

Dyskusja przy jednym stole zgromadziła przedstawicieli biznesu, administracji, psychologii i edukacji. Wojciech Sobieraj, legenda polskiego rynku finansowego, zwrócił uwagę na istotną rolę osób w spektrum dla gospodarki: „W biznesie nie jesteśmy jeszcze gotowi na neuroróżnorodność i nie wynika to ze złej woli, ale z braku podstawowych informacji i narzędzi. Wchodzimy w epokę głębokiej interakcji ze światem cyfrowym i będziemy potrzebowali ludzi, którzy widzą rzeczy, których my nie dostrzegamy. Paradoksalnie, osoby myślące w sposób najbardziej typowy mogą mieć w przyszłości większy problem, bo ich kompetencje łatwiej zastąpi AI. Talenty osób neuroróżnorodnych to nasza przewaga konkurencyjna – musimy nauczyć się je dostrzegać i wspierać”.

Adriana Porowska, Ministra ds. społeczeństwa obywatelskiego, podkreśliła rolę instytucji publicznych:

Adriana Porowska

„Macie bardzo dużo pracy, również wśród moich kolegów i koleżanek. Niezależnie od tego, w czym ktoś jest asem, w innych obszarach wciąż może podciągnąć swoją wiedzę. To inwestycja w drugiego człowieka i inwestycja, która nam się wszystkim opłaca”.

Psycholog biznesu i mentor wielu liderów, Jacek Santorski, zwrócił uwagę na potrzebę zmiany w kulturze organizacyjnej:

„To wszystko wymaga jednej filozofii, której kluczowym elementem jest open mind – umysł otwarty na różnorodność. Neuroróżnorodność to nie trend, to rzeczywistość. To moc, którą trzeba nauczyć się mądrze zarządzać”.

Z kolei Jarek Szulski, pedagog i autor książek o nowoczesnej edukacji, wskazał na znaczenie szkoły w przygotowaniu młodych ludzi do życia w społeczeństwie:

Jarek Szulski

„Najbardziej przejmującą cechą tego pokolenia jest samotność, a ta samotność szczególnie dotyka osób neuroróżnorodnych. Edukacja to nie jednorazowy tydzień świadomości – to codzienna, systematyczna praca wychowawcza”.

Realne wsparcie dla osób neuroróżnorodnych

Fundacja AS POWER działa od 2023 roku i jest jedną z pierwszych organizacji, które łączą działania rzecznicze, edukacyjne i biznesowe na rzecz osób w spektrum autyzmu. Jej celem jest realne zwiększanie szans edukacyjnych i zawodowych AS-ów (osób neuroatypowych), poprawa jakości ich życia i przełamywanie społecznych barier.

Fundacja koncentruje się na czterech filarach:

• Wsparcie – bycie głosem i rzecznikiem AS-ów na uczelniach i w miejscach pracy.
• Edukacja – szerzenie wiedzy i pomoc w zrozumieniu AS-ów w ich najbliższym otoczeniu, zwłaszcza wśród pracodawców i rekruterów.
• (Współ)praca – kooperacja z firmami w celu wspierania AS-ów na rynku pracy; integracja neuroróżnorodności w biznesie.
• Przestrzeń – tworzenie okazji i miejsc będących komfortowymi przestrzeniami aktywności i samodoskonalenia dla AS-ów.

Agnieszka Szymańska – 1

„Naszą misją jest nie tylko mówienie o neuroróżnorodności, ale przede wszystkim zmienianie rzeczywistości osób w spektrum. Wierzymy, iż prawdziwa inkluzywność zaczyna się tam, gdzie pojawiają się konkretne rozwiązania: szkolenia, procedury rekrutacyjne, systemy wsparcia. Dlatego w Fundacji AS POWER nie poprzestajemy na deklaracjach. Tworzymy narzędzia wspierające i ułatwiające firmom i instytucjom otwarcie się na neuroróżnorodność” – podkreśla Agnieszka Szymańska, Prezeska Fundacji AS POWER.

Mniej symboli, więcej narzędzi

Debata pokazała, iż w Polsce, w środowisku biznesowym, świadomość nt. neuroróżnorodności jest wciąż na podstawowym poziomie. przez cały czas brakuje standaryzacji procesów rekrutacyjnych, gotowych procedur dla działów HR i menedżerów, a także praktycznych narzędzi, które pomogłyby firmom i instytucjom tworzyć środowiska realnie wspierające osoby w spektrum.

Fundacja AS POWER prowadzi aktywność i wdraża inicjatywy odpowiadające na te potrzeby. Wśród zapowiadanych działań jest m.in. przygotowanie raportu nt. aktualnej sytuacji w zakresie neuroróżnorodności na polskim rynku pracy, który przedstawi skalę zagadnienia, poziom świadomości, bariery i możliwe rozwiązania dla pracodawców.

Patrycja Kruszewska i Marta Czrnecka