Liczba obcokrajowców wzrosła w tym czasie dziesięciokrotnie, co wymaga ciągłych dostosowań prawnych i organizacyjnych, szczególnie w zakresie legalizacji pobytu, pracy, integracji oraz zapewnienia odpowiednich warunków życia. Działaniom tym powinna towarzyszyć szeroka debata publiczna, w której uwzględnione zostaną głosy wszystkich stron.
Obecnie w Polsce pracuje ponad milion cudzoziemców, a ich wskaźnik zatrudnienia wynosi 75%, co sprzyja gospodarce. Jednak w obliczu nadchodzących wyzwań demograficznych – ponad 2 milionów osób zniknie z rynku pracy w ciągu najbliższej dekady – najważniejsze staje się skuteczne zarządzanie migracją. W trakcie konferencji FORUM MIGRACJI, która odbyła w Warszawie mieliśmy okazję usłyszeć wiele opinii ekspertów, którzy tematem migracji zajmują się na co dzień. Wszyscy są zgodni, iż migracja to nie tylko kwestia ekonomiczna, ale i społeczna. Konieczna jest kooperacja instytucji rządowych, samorządowych i organizacji pozarządowych, by cudzoziemcy mogli nie tylko pracować, ale i stać się częścią polskiego społeczeństwa. Migracja to proces społeczny, który dotyczy zarówno cudzoziemców, jak i społeczeństw przyjmujących. Dziś najważniejsze jest pytanie brzmi: jak zarządzać migracją, by przynosiła korzyści wszystkim stronom?
Czy migracja to jedyne remedium na kryzys demograficzny?
Zdaniem ekspertów migracja nie jest jedynym rozwiązaniem problemów demograficznych. Jak podkreśla dr hab. Ewy Flaszyńskiej, Dyrektor Departamentu Rynku Pracy w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, konieczna jest również aktywizacja grup defaworyzowanych oraz inwestycje w automatyzację. Andrzej Kubisiak, Zastępca Dyrektora Polskiego Instytutu Ekonomicznego dodaje, iż aby utrzymać obecny stosunek osób pracujących do emerytów, do 2033 roku Polska potrzebowałaby 2,3 mln migrantów – co jest mało realne. Eksperci wskazują, iż najważniejsze jest lepsze wykorzystanie potencjału krajowego rynku pracy, w tym aktywizacja seniorów oraz rozwój pracy w niepełnym wymiarze godzin. Dodatkowo Polska powinna inwestować w automatyzację i robotyzację, by zmniejszyć zależność od siły roboczej
Migracja nie jest więc rozwiązaniem na wszystkie problemy, ale jak zauważa Dr Kamil Matuszczyk Adiunkt na Wydziale Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych, Uniwersytet Warszawski, w niektórych branżach, jak rolnictwo czy usługi opiekuńcze, jest niemal niezbędna. – W tych sektorach trudno znaleźć Polaków chętnych do wykonywania prac fizycznych. Pracownicy zagraniczni, szczególnie w rolnictwie, są w tych dla pracodawców w tych branżach kluczowi – dodaje.
Cudzoziemcy stanowią już 6% zatrudnionych w Polsce i odpowiadają za 5% wpływów do ZUS. Konieczne jest jednak zarządzanie procesem migracyjnym w sposób, który będzie korzystny dla rynku pracy i społeczeństwa. Planowany przez rząd system punktowy dla migrantów budzi mieszane opinie. Może ułatwić selekcję wykwalifikowanych pracowników, ale wymaga lepszych prognoz zawodowych i skutecznej koordynacji międzyresortowej. Jak podkreśla Anna Wicha, Prezes Polskiego Forum HR – System punktowy działa dobrze w przypadku wysoko wykwalifikowanych kandydatów, w krajach o wysokim poziomie wynagrodzeń, gdzie jest wielu chętnych do pracy. U nas może okazać się niewystarczający. Eksperci sugerują uproszczenie procedur oraz premiowanie uczciwych pracodawców. Nadia Winiarska, ekspertka ds. zatrudnienia w Departamencie Pracy w Konfederacji Lewiatan uważa, iż nadmierna komplikacja przepisów, czy ich nadregulowanie, niekoniecznie pomoże w ograniczeniu szarej strefy i negatywnych praktyk na rynku. – Moim zdaniem problemem nie są same przepisy, ale ich egzekwowanie, co pokazują wyniki kontroli. Dlatego konieczne jest wzmacnianie rozwiązań legislacyjnych i powiązanie większych obciążeń dla pracodawców z bardziej skutecznymi kontrolami. Dobrym pomysłem jest premiowanie uczciwych pracodawców. Wprowadzenie systemu zatwierdzonych pracodawców mogłoby pomóc w zwalczaniu nieuczciwej konkurencji i przyspieszyć procesy wizowe – dodaje.
Innym wyzwaniem jest rozproszenie odpowiedzialności za migrację. Jak zwracają uwagę eksperci w Polsce brakuje neutralnego centrum dowodzenia w kwestii migracji, które mogłoby działać ponad podziałami politycznymi. Obecny podział jest nieefektywny i należałoby wypracować mechanizmy koordynacji międzyresortowej, aby uniknąć silosowości.
Zarządzanie migracją w Polsce wymaga elastycznego podejścia, które uwzględnia zmieniające się potrzeby rynku pracy, jak i dbałość o bezpieczeństwo oraz integrację migrantów. najważniejsze będzie stworzenie skutecznych mechanizmów koordynacji, uproszczenie procedur i premiowanie uczciwych pracodawców. Jednocześnie konieczne jest zapewnienie odpowiednich zasobów finansowych oraz inwestowanie w edukację i dostęp do wiarygodnych informacji, aby proces migracyjny przebiegał sprawnie i w sposób zgodny z prawem.
Integracja migrantów w Polsce – wyzwania i strategie
W Polsce brakuje jednoznacznych definicji, które byłyby powszechnie uznawane, co utrudnia stworzenie spójnej polityki migracyjnej. Bartłomiej Potocki, Dyrektor Departamentu Integracji Społecznej w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, zauważa, iż integracja to proces dwustronny, w którym uczestniczą zarówno migrant, jak i państwo przyjmujące. W przypadku, gdy oczekujemy od migrantów jedynie dostosowania się do kultury i norm społecznych kraju, mówimy raczej o asymilacji. Integracja zaś wymaga zaangażowania obu stron w proces wzajemnej adaptacji.
Janina Owczarek, Koordynatorka Programu Migracji Pracowniczych i Integracji Społecznej, International Organization for Migration podkreśla, iż integracja to proces wielowymiarowy, który wykracza poza kwestie ekonomiczne, takie jak dostęp do rynku pracy. Zgodnie z podejściem IOM, integracja to wielowymiarowy, ciągły i dwukierunkowy proces wzajemnej adaptacji między migrantami i migrantkami a społeczeństwami przyjmującymi, w ramach którego migranci i migranci są włączani w życie społeczne, gospodarcze, kulturalne i polityczne społeczności przyjmującej.
Proces ten obejmuje nie tylko rynek pracy, ale także edukację, opiekę zdrowotną i kwestie kulturowe. Niezwykle ważnym elementem dyskusji na temat integracji migrantów jest kwestia odpowiedzialności za ten proces. Państwo, samorządy, organizacje pozarządowe i pracodawcy muszą współpracować, by stworzyć sprzyjające warunki. Monika Fedorczuk, Dyrektor Urzędu Pracy m. st. Warszawy podkreśla, iż państwo powinno tworzyć ramy prawne i systemowe, ale to społeczeństwo ma obowiązek włączenia migrantów w życie społeczne. – Ważną rolę w tym procesie mogą odegrać organizacje pozarządowe oraz pracodawcy, którzy rekrutują migrantów i powinni również inwestować w ich integrację, aby ci ludzie czuli się tu lepiej – dodaje.
Brak systemowych, długoterminowych rozwiązań na poziomie rządowym, brak przygotowania społeczeństwa na migrację, biurokracja i krótkowzroczność – to główne wyzwani związane z migracją wskazywane przez ekspertów. Niezbędna jest zmiana narracji, edukacja oraz włączenie społeczeństwa w działania integracyjne, np. poprzez inicjatywy lokalne. – Konieczna jest zmiana mentalności społeczeństwa, które często ocenia migrację negatywnie. Trzeba zadać sobie pytanie: „A co, gdyby to dotyczyło mnie?”. Warto tworzyć lokalne inicjatywy, które promują integrację, tolerancję i wzajemne zrozumienie, aby migracja stała się naturalną częścią społeczeństwa. Zmiana narracji w społeczeństwie jest kluczowa, by postrzegać migrację jako naszą wspólną odpowiedzialność – dodaje Liliana Strupp, Wiceprezes Polskiego Forum HR.
Co zatem oznacza DOBRA MIGRACJA?
Dobra migracja to proces bezpieczny, legalny i uporządkowany, który przynosi korzyści zarówno migrantowi, jak i państwu przyjmującemu oraz państwu pochodzenia. najważniejsze elementy to przestrzeganie przepisów prawa, transparentność zasad, integracja migrantów w społeczeństwie przyjmującym oraz szacunek dla ich kulturowej tożsamości. Migracja powinna wspierać rozwój gospodarczy, szanując prawa człowieka i minimalizując negatywne skutki społeczne i ekonomiczne. Ważne jest, aby proces migracji był dobrze zaplanowany, oparty na realnych oczekiwaniach, oraz by społeczeństwo przyjmujące było tolerancyjne i otwarte. Kontrola i nadzór procesów migracyjnych oraz równe traktowanie wszystkich migrantów to najważniejsze elementy, by migracja przynosiła korzyści wszystkim stronom.
Agnieszka Zielińska
Dyrektor Polskiego Forum HR
________________________________
Polskie Forum HR – Związek Pracodawców
Ul. Chłodna 51
00-867 Warszawa
Tel. +48 665 355 335
Polskie Forum HR jest najbardziej wpływową organizacją pracodawców reprezentującą rynek agencji zatrudnienia. Od 2002 roku działa na rzecz budowy efektywnego rynku pracy poprzez wpieranie zrównoważonego rozwoju usług w zakresie szeroko rozumianego doradztwa personalnego. Jest uznanym partnerem społecznym w Polsce i Europie.
www.polskieforumhr.pl
Konfederacja Lewiatan
