Reaktor Maria musi wstrzymać pracę. Przerwa techniczna czy niespełnione wymogi?

Reaktor badawczy Maria, odpowiedzialny za produkuję radioizotopów na potrzeby medycy i przemysłu, nie otrzymał zezwolenia na dalszą eksploatację i od pierwszego kwietnia wstrzymuje pracę. Państwowa Agencja Atomistyki, organ dozoru energetyki jądrowej w Polsce, musi się upewnić, iż jednostka spełnia wymogi bezpieczeństwa. Ministerstwo przemysłu przewiduje, iż pauza Marii potrwa do połowy maja, a opiekun reaktora twierdzi, iż to przerwa techniczna.

31 marca 2025 roku dotychczasowe zezwolenie prezesa Państwowej Agencji Atomistyki (PAA) na eksploatację reaktora badawczego Maria straciło ważność.

– Prezes Państwowej Agencji Atomistyki wyda nowe zezwolenie na eksploatację reaktora badawczego Maria po wykazaniu przez Narodowe Centrum Badań Jądrowych (NCBJ), iż w obiekcie spełnione są wymagania dotyczące bezpieczeństwa jądrowego, ochrony radiologicznej i ochrony fizycznej – głosi poniedziałkowy komunikat PAA.

Pauza do czasu nowego zezwolenia

Administracja dozoru jądrowego w Polsce musi potwierdzić, iż działalność reaktora Maria w Świerku, dzielnicy Otwocka, odbywa się w zgodzie z przepisami polskiego prawa. Z komunikatu PAA wynika, iż agencja nie potwierdziła jeszcze kwestii związanych z bezpieczną pracą jednostki i ochroną radiologiczną.

– W związku z brakiem zezwolenia od dnia pierwszego kwietnia do czasu wydania nowego zezwolenia, konieczne będzie wstrzymanie eksploatacji reaktora. Wznowienie jego pracy będzie możliwe po uzyskaniu nowego zezwolenia. Jednocześnie obowiązujące przepisy prawa nakładają na kierownika jednostki obowiązek utrzymania reaktora w bezpiecznym stanie. Do czasu wydania nowego zezwolenia NCBJ będzie podejmował działania i prace mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa jądrowego, ochrony radiologicznej i ochrony fizycznej – podnosi Państwowa Agencja Atomistyki.

NCBJ złożyło do PAA wniosek o wydanie zezwolenia na eksploatację reaktora badawczego w dniu 20 sierpnia 2024 roku. – Wniosek ten to ponad 30 dokumentów wraz z załącznikami, które wymagają wnikliwej analizy i oceny – informuje agencja.

Przerwa techniczna?

Tymczasem Narodowe Centrum Badań Jądrowych (NCBJ), opiekun reaktora podlegający ministerstwu przemysłu, podnosi, iż przerwa w pracy to planowane działanie.

– Od 31 marca do 8 maja 2025 roku planowana jest przerwa techniczna w działaniu reaktora Maria. Dyrekcja Instytutu podejmuje działania, aby do tego czasu proces licencjonowania zakończył się sukcesem – czytamy na stronie NCBJ.

W korespondencji z Biznes Alert, NCBJ zaznacza, iż zastrzeżenia PAA wynikają ze zmiany i zaostrzenia przepisów prawa atomowego oraz interpretacji w jaki sposób reaktor badawczy ma być traktowany.

– w tej chwili prowadzimy dialog techniczny z PAA. Mamy nadzieję uzyskać decyzję PAA do końca planowanej przerwy technicznej. […] Wniosek o licencję został złożony w terminie zgodnie z prawem atomowym. Dozór (zwykle przy złożonym wniosku – przyp. red.) ma 6 miesięcy na jego rozpatrzenie, ale w przypadku pytań ten termin może się wydłużyć – podkreśla Centrum w odpowiedzi na pytanie Biznes Alert.

Medycyna musi poczekać, ale „nie ma zagrożenia”

Radionuklidy wytwarzane w reaktorze Maria wykorzystywane są przede wszystkim w medycynie nuklearnej. Jego produkcja zaspokaja część światowego zapotrzebowania na jod-131 wykorzystywany w leczeniu tarczycy – wynika z informacji NCBJ.

Reaktor wdrożył też technologię napromieniania tarcz uranowych do produkcji molibdenu służącego do uzyskiwania technetu-99m. To izotop pro­mie­nio­twór­czy sto­so­wa­ny w pro­ce­durach dia­gno­stycz­nych. Otrzymany roztwór zawierający promieniotwórczy technet-99m jest wykorzystywany do diagnostyki po połączeniu z zestawami radiofarmaceutycznymi. Tak otrzymane preparaty stosowane są w diagnostyce onkologicznej, w scyntygrafii kośćca a także w badaniach funkcji mózgu, nerek i serca.

Biznes Alert zapytał NCBJ, czy przerwa w pracy może wpłynąć na wytwarzanie produktów, istotnych dla medycyny w Polsce. – Infrastruktura jest bezpieczna, dokładnie tak samo jak przez ostatnie 50 lat. Obecnie nie ma zagrożenia dla sektora medycznego, bo reaktor ma zaplanowaną przerwę techniczną – podkreśla centrum badań.

Ministerstwo przemysłu komentuje pauzę Marii

Doniesienia o wstrzymaniu pracy reaktora badawczego doczekały się komentarza ze strony resortu przemysłu. Minister Marzena Czarnecka przewiduje, iż jednostka wznowi pracę w maju 2025 roku.

– Reaktor nie dostał stosownych zgód i pozwoleń od Polskiej Agencji Atomistyki, ale jest domniemanie, iż w połowie maja dostanie. Spełni wówczas warunki bezpieczeństwa – powiedziała minister Czarnecka podczas wtorkowej konferencji zorganizowanej przez Politechnikę Śląską.

Jędrzej Stachura

PGE ma plan, jak przerobić węglowy Bełchatów na atom