6 miesięcy temu
Czas pracy pracowników, w tym wszelkie zagadnienia z tym związane jak normy czasu pracy, systemy czasu pracy, a także praca w godzinach nocnych czy nadliczbowych, regulowane są przez przepisy Kodeksu pracy. Od systemów i wymiarów czasu pracy zależą liczne uprawnienia pracownicze, dlatego warto znać swoje prawa odnośnie czasu pracy.
Jaki jest wymiar czasu pracy w 2024 roku? Ile dni pracujących, a ile niepracujących jest w tym roku? Dowiedz się, jak obliczyć czas pracy w zależności od systemu.
Definicja czasu pracy
Czas pracy obejmuje wszelkie godziny, w których pracownik świadczy pracę i pozostaje do dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do świadczenia pracy. Ponadto pozostaje on do dyspozycji pracodawcy od momentu stawienia się w wyznaczonym miejscu o wskazanym czasie, do upływu określonego czasu pracy albo później, jeżeli został zobowiązany do pracy w godzinach nadliczbowych.
Normy czasu pracy – jak wyglądają?
Podstawowa norma czasu pracy określona została w Kodeksie pracy. W przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, w przyjętym okresie rozliczeniowym, normy godzin pracy wynoszą:
- 8 godzin na dobę (norma dobowa),
- 40 godzin na tydzień (norma tygodniowa).
Co to jest wymiar czasu pracy?
W oparciu o podstawową normę czasu pracy pracodawca ustala czas (liczbę godzin i dni) do przepracowania w przyjętym okresie rozliczeniowym, czyli wymiar czasu pracownika.
Wymiar czasu pracy obliczamy, mnożąc 40 godzin przez liczbę tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym, a następnie dodając do tego iloczyn 8 godzin i liczby dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego, przypadających od poniedziałku do piątku. Dodatkowo stosuje się obniżenie wymiaru czasu pracy o 8 godzin za każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela.
Przykład. Wymiar czasu pracownika w lipcu 2024 roku to: (40 godzin x 4 tygodnie) + (8 godzin x 3 dni).
Warto wyraźnie podkreślić, iż dobowy i tygodniowy wymiar czasu pracy nie oznacza tego samego co dobowa i tygodniowa norma czasu pracy.
W niektórych systemach możliwe jest przedłużenie dobowego czasu pracy. Trzeba jednak wiedzieć, iż w przypadku wydłużenia czasu pracy wskazany jest krótszy dobowy wymiar czasu pracy w niektórych dniach lub dni wolne od pracy, co jest regulowane przepisami prawa.
Obniżony wymiar czasu pracy znajduje zastosowanie w warunkach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia.
Niepełny wymiar czasu pracy
Jeśli ktoś wykonuje pracę w niższym wymiarze godzinowym niż przewidziany dla etatu w danej grupie zawodowej, to wtedy mamy do czynienia z niepełnym wymiarem czasu pracy. Najczęściej wiąże się z zatrudnieniem na określoną część pełnego wymiaru, np. 1/2 etatu (20 godzin tygodniowo) lub 3/4 etatu (30 godzin tygodniowo).
Warto przeczytać: Nienormowany czas pracy, czyli co oznacza dla pracownika i pracodawcy
Okresy odpoczynku – tygodniowy i dobowy
Pracownikowi przysługuje prawo do odpoczynku. Wyróżnia się:
- odpoczynek dobowy – każdego dnia pracownik ma prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. W niektórych przypadkach odpoczynek dobowy może zostać skrócony, przy czym po skróceniu odpoczynku dobowego pracownikowi przysługuje równoważny okres odpoczynku w okresie rozliczeniowym;
- odpoczynek tygodniowy – pracownik ma prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku w każdym tygodniu, który obejmuje co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego. Odpoczynek dobowy powinien przypadać w niedzielę, jeżeli natomiast praca w niedzielę jest dozwolona, odpoczynek tygodniowy może przypadać w innym dniu niż niedziela.
Jakie są systemy czasu pracy?
Systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu prac ustala pracodawca w układzie zbiorowym pracy, w regulaminie pracy lub w obwieszczeniu. Poniżej opisano systemy czasu pracy, jakie mogą stosować pracodawcy.
Podstawowy system czasu pracy
W podstawowym systemie czasu pracy dobowy wymiar czasu pracy wynosi 8 godzin i przeciętnie 40 godzin w pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, nieprzekraczającym 4 miesięcy.
Równoważny system czasu pracy
W świetle prawa dopuszczalne jest wydłużenie czasu pracy w określonym dniu lub tygodniu, o ile jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją. W systemie równoważnym czasu pracy dobowy wymiar czasu pracy można przedłużyć:
- do 12 godzin w okresie 1-4 miesięcy,
- do 16 godzin w okresie 1 miesiąca,
- do 24 godzin w okresie 1-4 miesiąca.
Zmiany dotyczące czasu pracy w równoważnym systemie czasu pracy zależą od charakteru wykonywanych obowiązków.
Skrócony czas pracy
Stosowany na wniosek pracownika. W systemie skróconego czasu pracy dopuszczalne jest wykonywanie pracy przez mniej niż 5 dni w tygodniu, przy jednoczesnym wydłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca.
Weekendowy czas pracy
Ustalenia dotyczące systemu pracy weekendowej również mają miejsce na wniosek pracownika. W tym przypadku praca świadczona jest wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta. Dopuszcza się przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca.
Praca w ruchu ciągłym
Jeśli praca z jakiegoś powodu nie może zostać przerwana, dopuszcza się przedłużenie czasu pracy do 43 godzin przeciętnie na tydzień w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 tygodni. Dodatkowo istnieje możliwość przedłużenia w 1 dniu, w niektórych tygodniach dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin (max. 4 godziny na każdy tydzień okresu rozliczeniowego).
Przerywany system czasu pracy
W przerywanym systemie ustalony rozkład czasu pracy przewiduje nie więcej niż jedną przerwę w pracy w ciągu doby. Przerwa nie jest wliczana do czasu pracy, a za czas przerwy pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia za czas przestoju. Przerwa może trwać maksymalnie 5 godzin. Co ważne, przerywanego systemu czasu pracy nie można łączyć z systemem równoważnym.
Zadaniowy system czasu pracy
Pracodawca w zadaniowym systemie powierza pracownikowi określone zadania, ustalając z nim czas potrzebny do ich wykonania. Dodatkowo musi uwzględnić wymiar czasu pracy wynikający z 8-godzinnej normy dobowej czasu pracy oraz przeciętnie 40-godzinnej normy tygodniowej w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy.
Elastyczny czas pracy
Elastyczny czas pracy polega na tym, iż pracownik rozpoczyna i kończy pracę w wybranych przez siebie godzinach, jednak godziny te muszą mieścić się w określonym przez pracodawcę przedziale czasowym.
Maksymalny limit łącznego tygodniowego czasu pracy
Tygodniowy czas pracy razem z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym. Warto też wiedzieć, iż czas pracy młodocianego pracownika w 5-dniowym tygodniu pracy wynosi maksymalnie 30 godzin.
Liczba godzin pracy w miesiącu w 2024 roku
Ile godzin pracy w miesiącu przepracujemy w każdym z nich? Czas pracy 2024 przedstawia się następująco:
- Godziny pracy styczeń – 168h
- Godziny pracy luty – 168h
- Godziny pracy marzec – 168h
- Godziny pracy kwiecień – 168h
- Godziny pracy maj – 160h
- Godziny pracy czerwiec – 160h
- Godziny pracy lipiec – 184h
- Godziny pracy sierpień – 168h
- Godziny pracy wrzesień – 168h
- Godziny pracy październik – 184h
- Godziny pracy listopad – 152h
- Godziny pracy grudzień – 160h
Ile dni wolnych od pracy wypada w każdym miesiącu?
Skoro już wiemy, ile mamy godzin i dni do przepracowania w każdym miesiącu, to teraz powiedzmy sobie, kiedy wypadają dni świąteczne obniżające czas pracy w 2024 roku?
- 1 stycznia – Nowy Rok (poniedziałek)
- 6 stycznia – Święto Trzech Króli (sobota)
- 31 marca – Pierwszy dzień Wielkiej Nocy (niedziela)
- 1 kwietnia – Drugi dzień Wielkiej Nocy (poniedziałek)
- 1 maja – Święto Pracy (środa)
- 3 maja – Święto Konstytucji 3 maja (piątek)
- 19 maja – Zielone Świątki (niedziela)
- 30 maja – Boże Ciało (czwartek)
- 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny (czwartek)
- 1 listopada – Wszystkich Świętych (piątek)
- 11 listopada – Narodowe Święto Niepodległości (poniedziałek)
- 25 grudnia – Pierwszy dzień Bożego Narodzenia (środa)
- 26 grudnia – Drugi dzień Bożego Narodzenia (czwartek)
Łącznie liczba dni wolnych od pracy wynosi 13.
Ilość godzin pracujących a praca nadliczbowa
Jeśli liczba godzin pracy w miesiącu przekracza pełny wymiar, czyli maksymalną liczbę godzin pracy w tygodniu, to wtedy mówi się o pracy w godzinach nadliczbowych. Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna jedynie w określonych przypadkach i nie może być wykonywana przez każdego (wyjątek stanowią np. osoby młodociane czy kobiety w ciąży). Obowiązują też limity pracy – ilość godzin pracy nie może przekroczyć 13h na dobę.
