Konsekwencje pracy "na czarno". Co grozi pracownikowi i pracodawcy?

Zdjęcie: Polsat News Polityka


Choć na pierwszy rzut oka praca na czarno może dla obu stron wydawać się znacznie korzystniejsza niż zawieranie umowy, to w rzeczywistości, praca bez umowy może wiązać się z wieloma poważnymi konsekwencjami. Co grozi pracodawcy za zatrudnienie pracownika bez umowy?


Praca na czarno - ile osób w Polsce pracuje bez umowy?


Praca na czarno to zatrudnienie pracownika bez zawierania umowy, a tym samym, nieopłacanie za niego składek na ubezpieczenie społeczne oraz podatku dochodowego. Zgodnie z przepisami prawa w Polsce praca “na czarno" uznawana jest za nieetyczną i jest nielegalna, pomimo tego jednak nietrudno znaleźć osoby, które pracują bez legalnej umowy.


Jak wynika ze sprawozdania z działalności Państwowej Inspekcji Pracy, w 2023 r. inspektorzy przeprowadzili 1270 kontroli, które wykazały, iż 7,6 proc. zbadanych pracowników wykonuje pracę “na czarno". Podczas kontroli PIP-u w 2023 r. wykazano również, iż brak legalnego zatrudnienia dotyczył 20 proc. zbadanych obcokrajowców.


Państwowa Inspekcja Pracy zapowiedziała już, iż w 2025 r. przeprowadzi aż 55 tys. kontroli przedsiębiorców. Inspektorzy będą zwracać szczególną uwagę na legalność zatrudnienia, umowy cywilnoprawne oraz przestrzeganie przepisów związanych z ochroną praw pracowniczych. Reklama


Jakie są konsekwencje pracy "na czarno" dla pracodawcy?


Za wykonywanie pracy bez legalnej umowy odpowiedzialność ponosi przede wszystkim pracodawca. Zgodnie z Kodeksem pracy, o ile pracodawca nie zawarł z pracownikiem umowy na piśmie, to wówczas grozi mu kara grzywny od 1 000 do 30 000 zł.
Pracodawca może być również narażony na inne kary ze względu na popełnione czyny. o ile pracodawca nie opłacał za pracownika składek na ubezpieczenie społeczne, to grozi mu grzywna w wysokości 5 000 zł, kara ograniczenia lub więzienia do lat 2.


Jeżeli pracodawca zostanie uznany za winnego przestępstwa skarbowego, sąd może nałożyć na niego karę grzywny w wysokości do 720 stawek dziennych i/lub ograniczenie albo pozbawienie wolności do lat 3.
Ponadto od 1 stycznia 2022 r. za każdy miesiąc zatrudnienia “na czarno", pracodawcy zostanie przypisany dodatkowy przychód w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę.


Co grozi pracownikowi za pracę “na czarno"?


Zgodnie z aktualnymi przepisami pracownikowi, który wykonywał pracę bez umowy, w większości przypadków nie grożą żadne konsekwencje karno-finansowe. Niemniej jednak pracownik, który pracuje na czarno, nie ma żadnych praw, wynikających z Kodeksu pracy. Nie ma on prawa do płatnego urlopu, nie ma prawa do świadczeń chorobowych, zasiłku macierzyńskiego czy odszkodowania za wypadek w pracy.


Jednocześnie pracownik, który pracuje “na czarno" nie posiada ubezpieczenia zdrowotnego, a jego praca nie wlicza się do stażu pracy, co może skutkować brakiem świadczenia emerytalnego w przyszłości.
Ryzykiem kary finansowej za pracę “na czarno" mogą być jednak obarczone osoby bezrobotne, które podejmują pracę przed wyrejestrowanie się z urzędu pracy. Wówczas grozi im od 500 do 5 000 zł kary grzywny. Co więcej, w niektórych przypadkach, karą grzywny mogą zostać również objęci cudzoziemcy, którzy wykonują pracę bez legalnej umowy.
WB