Przełomu w układach zbiorowych pracy nie będzie

Uproszczona procedura rejestracji układów

– Projekt wprowadza kilka istotnych zmian, upraszczając procedurę rejestracji układów. Ważnym rozwiązaniem jest cyfryzacja ewidencjonowania układów i porozumień, odejście od systemu rejestracji na rzecz notyfikacji. W szczególności pozytywnie odbieram objęcie statystyką układową niektórych porozumień, zwłaszcza płacowych. Porozumienia zbiorowe, zarówno te oparte na ustawie, jak i płacowe zawierane pomiędzy pracodawcą a organizacją związkową przywrócą realny obraz porozumień zbiorowych. W tym kontekście warto rozważyć rozszerzenie informacji o porozumieniach o te, które pracodawcy zawierają z innymi niż związki zawodowe reprezentacjami pracowników, w tym przez przedstawicielstwa ad hoc, co koresponduje z przepisami MOP, dotyczącymi porozumień zbiorowych. To poprawi statystykę układów i porozumień, odzwierciedlając rzeczywisty stan dialogu, zwłaszcza na poziomie zakładowym – mówi prof. Jacek Męcina, doradca zarządu Konfederacji Lewiatan i szef zespołu prawa pracy w Radzie Dialogu Społecznego.

Jednak w projekcie niepotrzebnie objęto obowiązkiem rejestracji porozumień dziś funkcjonujących np. w zakresie pracy zdalnej, niektórych systemów czasu pracy i okresów rozliczeniowych. To tworzenie niepotrzebnego zamieszania w obowiązujących już dziś zakładowych źródłach prawa pracy. Kłóci się to z przyjętą przez rząd koncepcją deregulacji.

Na etapie prac rządowych wyeliminowano z projektu wiele niebezpiecznych z perspektywy pracodawców zapisów. Partnerzy społeczni mieli szansę na rzeczywisty dialog w zespole prawa pracy RDS, a rząd był otwarty na wiele propozycji zgłaszanych przez związki zawodowe i pracodawców.

Ożywienia rokowań zbiorowych nie będzie bez otwarcia przestrzeni do negocjacji

– Niestety, wyeliminowaniu kwestii proceduralnych nie towarzyszyła zmiana spojrzenia na rzeczywiste bariery zawierania układów zbiorowych pracy. Najważniejszym zadaniem powinna być taka zmiana przepisów, aby otworzyć przestrzeń negocjacyjną w zakresie odstępstw od zapisów Kodeku pracy, poprzez wprowadzenie szerokiego zastosowania tzw. klauzul derogacyjnych w takich obszarach jak czas pracy, w szczególności chodzi o rozwiązania w zakresie tzw. konta czasu pracy czyli organizacji i rozliczania czasu pracy w dłuższych okresach, ale także możliwość ograniczania w układzie przywilejów branżowych, modyfikacji mechanizmów stosowania umowy na czas określony. Tylko otwarcie na decentralizację prawa pracy w rokowaniach zbiorowych pracodawców i związków zawodowych opartych na zasadzie win win wprowadziłoby rzeczywisty przełom – dodaje prof. Jacek Męcina.

Z perspektywy pracodawców projekt zmienia kilka i nie przyniesie przełomu poprzez pobudzenie rokowań zbiorowych, choć statystyki porozumień zbiorowych, zwłaszcza płacowych z pewnością poprawią obraz dialogu zakładowego. Można tylko wierzyć, iż to pierwszy krok, który zachęci rząd, związki zawodowe i pracodawców do poważniejszych zmian, które otworzą przestrzeń negocjacyjną z korzyścią dla firm i pracowników.

Procedowany w Sejmie projekt ustawy o układach zbiorowych pracy i porozumieniach zbiorowych ma implementować do polskiego prawa dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej, która weszła w życie 14 listopada 2022 r., a jej przepisy powinny zostać zaimplementowane do 15 listopada 2024 r.

Wzmocnienie układów zbiorowych pracy

Celem prawa europejskiego jest wzmocnienie roli i znaczenia układów zbiorowych pracy i porozumień zbiorowych w krajach członkowskich, co jest szczególnym wyzwaniem w państwach takich jest Polska, gdzie brak kultury układowej ma swoje korzenie jeszcze w epoce socjalizmu z tendencją do regulowania standardów prawa pracy w Kodeksie pracy i innych ustawach. Takie podejście utrzymuje się przez kolejne lata transformacji i integracji Polski z UE, a rola układów zbiorowych pracy i tych zakładowych i zwłaszcza branżowych została w praktyce zmarginalizowana.

Można zastanawiać się nad sposobem implementacji podjętym przez polskiego ustawodawcę, który skoncentrował się na proponowaniu przepisów dotyczących zawierania układów zbiorowych pracy i porozumień zbiorowych, pomijając działania na rzecz promowania rokowań zbiorowych, aby stopniowo zwiększyć wskaźnik zasięgu takich rokowań.

Konfederacja Lewiatan